Johann Franz de Backer

Ur. w latach 70. XVII w. w Antwerpii, zm. po 1749 zapewne we Wrocławiu. Kształcił się u Andriesa van Hooff w Antwerpii (1693/1694) oraz u niemiecko-angielskiego malarza Gottfrieda Knillera w Londynie, sławnego portrecisty arystokracji, ucznia Rembrandta i Bola. Był reprezentantem, postrubensowskiego, flamandzkiego baroku. W pierwszej dekadzie XVIII w. pracował jako malarz nadworny elektora Palatynatu Johanna Wilhelma w Düsseldorfie, gdzie wykonał liczne portrety i sygnowane ryciny (1704) według obraz ó w Antona Schoonjansa. Po śmierci elektora w 1716 towarzysząc wdowie po nim Annie Ludovice de Medici, przeniósł się na dwór jej ojca Cosimo III do Florencji. W 1721 namalował w Rzymie Autoportret , który dzięki protektorce znalazł się w galerii portretowej artystów we florenckich Uffiziach. W styczniu 1724 jego córka Maria Elisabeth odnotowana jest jako matka chrzestna w księdze chrztów parafii katedralnej we Wrocławiu, a zatem już w 1723 rodzina de Backerów musiała przebywać w stolicy Śląska, zapewne za sprawą brata elektora, podobnie jak on znanego mecenasa sztuki, biskupa wrocławskiego Franza Ludwiga von Pfalz-Neuburg. Na jego zamówienie do poświęconej w 1724 kaplicy Elektorskiej przy katedrze de Backer namalował w 1726 dwa wielkie płótna: Ofiara Melchzedecha i Ostatnia Wieczerza . Steinberger odnotował w swoim dzienniku (cytowany przez Patzaka niezachowany rękopis), że artysta został za nie uhonorowany przez Jego Książęcą Mość tytułem malarza nadwornego oraz “mit einer goldenen Gnadenkette und Medaille beschencket”. W latach 1724-1726 pracował dla dominikanów mieszkając w obrębie ich parafii w domu “Pod Trzema Podkowami” przy Nowym Targu. W ich kościele św. Wojciecha pochował w 1733 swoją pochodzącą z Antwerpii żonę Annę Martę Magdalenę, wystawiając jej marmurowy nagrobek. Poza dwoma wielkimi obrazami w kaplicy bł. Czesława (1725-1726): Wskrzeszenie przez bł. Czesława zmarłego dziecka i Błogosławiony Czesław chrzci chana tatarskiego przypisuje mu się także freski w tej kaplicy (oprócz Apostołów na pendentywach, autorstwa Johanna Jakoba Eybelwiesera) oraz w refektarzu klasztoru. W 1725 powstał znany ze sztychu Bartholomaeusa Strahowskiego portret Daniela Riemer von Riemberg. Sygnatury na obrazie Wniebowzięcie w ołtarzu głównym kościoła parafialnego w Uciechowie k. Dzierżoniowa ( F. de Backer pinxit Principis Palatini et Electoris Trevirensis Camerae pictor anno 1727 ) oraz na jednym z trzech obrazów ufundowanych dla kościoła św. Maurycego we Wrocławiu przez proboszcza Franza Dismasa Tichego ( Niepokalanie Poczęta , 1727) poświadczają, że był wówczas malarzem nadwornym księcia biskupa. W tym samym 1727 roku namalował Ukrzyżowanie do ołtarza kaplicy zakonu krzyżowców w Freudenthal, gdzie w kapitularzu znajdował się przypisywany także jemu całopostaciowy portret Franza Ludwiga jako wielkiego mistrza. Był twórcą obrazów dla klasztoru Premonstratensów we Wrocławiu (siedem scen z życia św. Norberta) oraz do kościołów: farnego w Opolu, Benedyktynów w Legnickim Polu (1728 - w ołtarzu głównym) i parafialnego w Leśnicy. Ostatnio zakwestionowano autorstwo obrazu Znalezienie Świętego Krzyża przez cesarzową Helenę z dawnego ołtarza głównego kolegiaty Świętego Krzyża we Wrocławiu przypisując go Johannowi Christophowi Lišce (bozzetto w kościele św. Anny w Praczach Widawskich). Dzieła de Backera - m.in. krajobrazy i sceny mitologiczne – znajdowały się w kolekcjach Johanna Baptisty von Neithardta, Ernsta Benjamina von Löwenstädt, Johanna Georga Pauli i Carla Johanna Emmericha von Berg, który był właścicielem ponad dwudziestu obrazów, rysunków i szkiców malarza (wśród nich modlący się starcy i głowy apostołów). Artysta wzmiankowany jest we Wrocławiu po raz ostatni w 1749.

Pisownia nazwiska również: de Baker, czasem tylko z drugim imieniem w wersji Frans lub Francis.

Lit.: Kundmann 1726, s. 58; Gomolcky 1733-1735, II, s. 55-60; Kundmann 1741, s. 422; Mannlich 1805-1810, I, s. 35, t. III, s. 216; Schultz 1882; Wernicke 1894, s. 8; Thieme-Becker; Patzak 1916, s. 334-340; Hoffmann 1939, s. 21, 22; Grundmann 1967, s. 11, 13, 44, 56-60, il. 88-89, 91-96; Saur; Sachs; Kozieł 2002, s. 95, il. 63.

Malarstwo śląskie 1520-1800. Katalog zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Wrocław 2009 s. 315-318. Autorka hasła Beata Lejman.