Przekrój kościoła św. Zofii. Z prawej zakrystia (Sakr) [3]
Kościół św. Zofii. Z prawej zakrystia. Pod nią krypta. Fot. Zbigniew Podurgiel
Marek Nienałtowski
Zabrakło miejsca w krypcie Wirtembergów dla księcia oleśnickiego Karola Chrystiana Erdmanna, jego żony i córki
21.09.2020 r.
Książę K. C. Erdmann (ur. 1716 r. ), przebywający w Danii od 1736 r., poślubił w 1741 r. dwudziestoletnią Marię Zofię Wilhelminę hrabinę Solms-Laubach. Pierwszy ich syn o imieniu Chrystian zmarł w 1742 r. zaraz po urodzeniu. Jego trumienkę książę zabrał wracając do Oleśnicy w 1744 r. i umieścił w krypcie Wirtembergów w kościele św. Jana w Oleśnicy. Wtedy objął księstwo oleśnickie po swoim wuju księciu Karolu Fryderyku, który wówczas ustąpił z rządów w księstwie [1]). W 1751 r. urodziła się córka Fryderyka Zofia Karolina Augusta - przyszła dziedziczka księstwa. Kolejny syn Fryderyk urodził się w 1757 r. Żył zaledwie 2 lata i został pochowany w krypcie Wirtembergów. Również w tej krypcie spoczęła w 1758 r. matka księcia Filipina Karolina. Karol Fryderyk, były książę oleśnicki, zmarł w 1761 i został pochowany też w krypcie Wirtembergów [1] - zajmując ostatnie wolne miejsce do złożenia dużej trumny (sarkofagu). Dlatego książę Erdmann musiał dla siebie i żony szukać innego miejsca pochówku.
Wówczas już książę budował dla siebie letnią rezydencję w Pokoju, której znaczącym elementem miał być kościół ewangelicko-augsburski, któremu nadano imię księżnej Zofii. Miał on stanowić miejsce pochówku książęcej pary i zapewne już na etapie projektowania przewidziano wykonanie krypty dla księcia Erdmanna i jego żony. Miała ona znajdować się pod zakrystią [3]. Prawdopodobnie pod zakrystią znajdowało się wejście do niej, a właściwa krypta znajdowała się może pod ołtarzem (najbliżej Boga) - do tego zazwyczaj dążono. O rzeczywistym planie krypty dowiemy się w trakcie większego remontu kościoła. Kamień węgielny pod jego budowę położono w 1765 r., a poświęcenie odbyło się dopiero w 1775 r. [3].
|
|
|---|---|
Przekrój kościoła św. Zofii. Z prawej zakrystia (Sakr) [3] |
Kościół św. Zofii. Z prawej zakrystia. Pod nią krypta. Fot. Zbigniew Podurgiel |
Pierwszą osobą, która spoczęła w krypcie była ich bezdzietna, zamężna córka, która zmarła w 4 listopada 1789 r. w Berlinie i została tam pochowana. W 1791 r. jej trumna została przewieziona do Pokoju i złożona w krypcie [3]. Takie opóźnienie mogło świadczyć, że wcześniej krypta nie była jeszcze gotowa i wykonano ją, względnie przygotowano dopiero po śmierci córki, co się zdarzało w historii Wirtembergów. Raczej należy sądzić, że mogło to wynikać z niechęci jej męża do naruszenia spokoju zmarłej. Zapewne te wątpliwości zostaną z czasem rozwiane, po pojawieniu się nowych źródeł. Nie mam możliwości wejścia do zakrystii, aby zorientować się, czy w niej są ślady płyty (uchwytów), poprzez podniesienie której wstawiano trumnę, a potem w niej przesuwano ją na ustalone miejsce. Na planie zakrystii widać jakąś niesymetryczność w miejscu okna. Może ona ma związek z kryptą. Może z czasem uda się pozyskać zdjęcia i wówczas uzupełnię opis. Warto, aby mieszkańcy Oleśnicy i Pokoju mieli o tym wiedzę.
Poniższe informacje uzyskałem dzięki dr Gerhardowi Raffowi - znawcy historiografii Wirtembergów. Pan dr Raff, będąc chory zaprzestał prac nad wydaniem V tomu Hie gut Wirtemberg allewege poświęconego m.in. księciu Erdmannowi. Jednak widząc moje zaangażowanie w promowanie historii Wirtembergów oleśnickich - przysłał mi do wykorzystania dwa rozdziały "maszynopisu" V tomu, poświęconych księciu i jego żonie.
Śmierć księcia Erdmanna
Książę zmarł 14 grudnia 1792 r. około godziny 5. 30 rano, w swojej komnacie zamku oleśnickiego. Wcześniej prawie rok chorował. Nie wspomina się, aby otwarta trumna księcia zostały wystawione w zamku na widok publiczny. Zazwyczaj trumny zmarłych książąt wystawiano w bibliotece książęcej. W całym księstwie biły dzwony i trwały msze żałobne, czytano psalm 73, a drukarnia Ludwiga przygotowywała wydanie druków żałobnych. Przygotowywano wybicie medalu pośmiertnego [4], [2]. Chyba żona nie przewidywała zaproszenie znaczących gości na uroczystości pogrzebowe.
Nie jest znana konstrukcja drewnianej trumny. Z opisu [4] wynika, że na zewnątrz była pokryta czerwonym aksamitem, a wewnątrz wyłożona białym atłasem. Trumna stała na 4-ch podporach w kształcie lwich łap - pozłacanych. Prawdopodobnie także pozłacane były uchwyty do przenoszenia trumny. Księcia Erdmanna ubrano w generalski mundur Królewskiej Kawalerii Pruskiej, przepasany szarfą orderową. Trudno było znaleźć ilustrację takiego munduru - być może był to ten, w którym go przedstawiono na poniższym portrecie.
Książę Erdmann w mundurze generalskim [3]
20 grudnia trumnę z zamku wyniosło 12 szlachciców i złożyło na karawanie, ciągnionym potem przez 6 czarnych koni, którym towarzyszyło sześciu stangretów. Karawana wyruszyła z zamku i wolno krocząc zmierzała poprzez rynek, Bramę Bydlęcą (Namysłowską) do folwarku miejskiego (późniejsze koszary Regimentu Dragonów nr 8), gdzie zatrzymano się na noc. Rano wyruszono w kierunku Pokoju. Tam zapewne trumnę umieszczono w kościele św. Zofii i otworzono wieko, gdyż mieszkańcy Pokoju chcieli po raz ostatni zobaczyć swego ukochanego księcia [4]. Potem dopiero trumnę złożono w krypcie.
Śmierć księżnej Marii Zofii
Księżna zmarła niedługo po mężu - 25 marca 1793 r. około 22.00. Owcześni [5] nie rozpisywali się w szczegółach o uroczystościach pogrzebowych. Zapewne organizował je zarząd księstwa. Zapisano jedynie, że były podobne do uroczystości męża. Czyli przez kilka dni mieszkańcy mogli księżnę oglądać w zamku. Trumna była analogiczna jak męża [4]. 30 marca złożono ją do krypty obok ukochanej córki i męża. Także zarząd księstwa wybił monetę pośmiertną [2].
Portret księżnej Marii Zofii z lat 1780-1790 [2]
Literatura:
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI