Marek Nienałtowski
OELSER SCHUHFABRIKEN GUSTAV KLEMM - Fabryka Obuwia Gustawa Klemma

Gustaw Klemm - 24 letni młodzieniec otworzył w Oleśnicy 4.10.1874 roku zakład wyrobu kapeluszy i filcowych butów o nazwie - Gustav Klemm-Schuhfabrik. Dobrej jakości buty oraz wyroby z filcu stały się znane początkowo w powiecie, a potem na Śląsku. Dlatego fabryka ulega ciągłej rozbudowie.

Fabryka znajddowała się początkowo na rogu Ohlauerstrasse (3 Maja) i może Zamkowej

Początkowo wytwarzał też cylindry. Miał filię w Legnicy. Reklama z gazety oleśnickiej Lokomotive an der Oder z 7.04.1878 r.	Własnoręczny podpis G. Klemma

Brakuje dokładnych informacji o rozwoju fabryki obuwia.

Już w 1882 r. znajduje się w nowym miejscu i zapewne zwiększa produkcję. Poniżej w oparciu o plan Oleśnicy z 1882 r. pokazałem budynki związane z produkcją obuwia oraz budynek łaźni, który był własnością G. Klemma.

Od 1874 r. produkcja odbywała się przy Kräuter Weg (ul. Zielarska) nr 15 - 16.
Budynki te jeszcze w 1933 r. stanowiły własność Klemmów.

Poniżej w oparciu o mapę Pharusa z 1928 r. pokazałem budynki związane z produkcją obuwia i pomocnicze.

	Budynek 2 przy Hinterhäuser (Za budynkami) to łaźnia stanowiąca własność G. Klemma, istniejąca przynajmniej od 1882 r. Budynki 2a i 2c dobudowano w latach 20. XX w. i służyły celom związanym z produkcją obuwia.   Na początku XX wieku wybudowano nową fabrykę przy Magazinstrasse 4 (J. Kilińskiego). Budynki 5 i 5a to m.in. straż pożarna fabryki obuwia i magazyny.

Z czasem fabryka nastawiła się jedynie na produkcję butów. Pod koniec wieku grono nabywców butów filcowych G. Klemma objęło również mieszkańców Pomorza, poznańskiego i Prus. Wzrastający popyt wymógł konieczność zaprzestania manufakturowej działalności i przejścia do produkcji wielkoseryjnej.

W tym celu przy końcu wieku G. Klemm zamawia projekt dużej zmechanizowanej fabryki, która miała stanąć na działce przy Magazinstrasse 4 (Kilińskiego 4). W niej maszyny miały być napędzane maszyną parową, z której poprzez system wałów i przekładni pasowych ruch przenosił się na maszyny służące do przygotowania materiałów i szycia butów. Nie spotkałem się z informacją o dacie rozpoczęcia produkcji w nowej fabryce. Jakoby rozpoczęła prace w 1901 r,, ale nie jest pokazana na planie miasta z 1899 r. ze zmianami z 1911 r.

Rysunek projektowy fabryki obuwia G. Klemma

Prawdopodobnie nie wszystkie zamierzenia projektowe zrealizowano. Początkowo fabryka zatrudniała 180 pracowników. Przez okres I wojny światowej fabryka nie wstrzymywała produkcji - prawdopodobnie zwiększyła ją dla potrzeb wojennych. Być może dlatego nie została (tak jak fabryka mebli Pohla) zarekwirowana dla potrzeb wojennych (lazarety frontowe). Pomimo stagnacji powojennej i kryzysu ekonomicznego fabryka rozwijała się, trafiały tutaj najnowsze maszyny i technologie, dlatego przy końcu lat 20 należała do czołówki niemieckich fabryk obuwniczych. Z reklamy pochodzącej z ok. 1925 r. wynika, że produkowano w niej głównie dziecięce i młodzieżowe półbuty marki "Knirps", "Ilse", "Trapper", oraz artykuły z filcu i skóry wielbłądziej. Dzięki mechanizacji dzienna produkcja butów wynosiła ok. 3000 par przy zatrudnieniu ok. 400 pracowników. Fabryka G. Klemma poprzez wysoką jakość obuwia - rozsławiła Oleśnicę, dała zatrudnienie i płacę mieszkańcom, a gminie poprzez podatki możliwości rozwoju. Na wypłaty i utrzymanie zakładu wydano w r. 1929 ok. 600 000 marek. Do 1913 r. fabryka była największym pracodawcą w mieście.

Może Gustav Klemm doczekał zakończenia budowy fabryki - zmarł w 1917 r.

Na fragmencie widokówki widoczne rusztowania na jednej z hal (kliknij aby powiększyć). Czyli fabryka była modernizowana.

Fabryka w trakcie remontu lub modrnizacji

Widok od tyłu

W czasie wojny fabryka nie ucierpiała. Pracowało w niej także wielu jeńców wojennych różnej narodowości. Istniał przy niej obóz pracy Kriegsgef. Arbeitkommando 1465 Oels / Schles. Ohlauer Str 58 (Schuhmacherwerkstatt).

Po zajęciu Oleśnicy przez Armię Czerwoną - fabryka była wykorzystywana w nieznanych jeszcze celach (może produkowano obuwie). Po przekazaniu jej władzom polskim (podobno bez żadnych maszyn) rozpoczęto ponownie produkcję obuwia. Rozpoczęto ją w lutym 1946 r. dzięki pomocy obuwników z fabryki obuwia w Chełmku [3]. Nosiła nazwę Państwowa Fabryka Obuwia - w marcu 1946 r. zatrudniała 130 osób, a pod koniec 1947 r. - 268. Wtedy dopiero z produkcji pantofli przeszli na bardziej skomplikowane wzory obuwia [3]. Napis GUSTAW KLEMM nad głównym budynkiem został skuty.

Fabryka w 1949 r. przeszła na własność państwa (w Archiwum Państwowym w Łodzi zachował się protokół - 39 /813/0/1098 [Protokół przejęcia na własność państwa Firmy Oelser Schuhfabrik Gustaw Klemm w Oleśnicy]). W latach późniejszych zakład uległ przebudowie - przerwa pomiędzy dwoma budynkami została zabudowana, niektóre hale i kotłownia - zlikwidowane lub przebudowane. Istnienie Fabryki Obuwia G. Klemma spowodowało, że po wojnie Oleśnica była jednym z miast polskich o rozwiniętym przemyśle obuwniczym.

Zakład został zamknięty po wybudowaniu nowej fabryki obuwia "Odra". Obecnie budynki pofabryczne pełnią funkcje mieszkalne i handlowe.

Literatura:

1. Das Buch der Stadt Oels in Schlesien / hrsg. vom Magistrat der Stadt Oels in Schlesien anläßlich des 675 jährigen Stadtjubiläums. Bearb. vom Schlitzberger. Berlin. 1930
2. http://www.gca.ch/Genealogie/Oels/Seite_Oels_Strassen_Lazarett_Neusorgerweg.htm
3. Mrozowicz W., Wiszewski P., Oleśnica od czasów najdawniejszych po współczesność, Wrocław 2006

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI