Monety miasta i księstwa oleśnickiego
|
Monety wybite w okresie Piastów (Uwaga - tekst nieuktualniony - do historii monet z okresu Piastów odsyłam do artykułu prof. Borysa Paszkiewicza [9], [10] i [11).
Najwcześniejsze monety sugerujące
związek z Oleśnicą pochodzą z lat 1230-1309. Na jednym z kwartników, pomimo
występowania orła św. Jana Ewangelisty - znajduje się napis H DUX GLOGOVIE (Henryk
książę głogowski), wskazujący na mennicę głogowską. Oleśnica od 1294 r. należała
do księstwa głogowskiego i być może dlatego pojawiają się monety tam bite z "elementami oleśnickimi".
Na temat najstarszych monet często zdania naukowców, firm aukcyjnych i kolekcjonerów są odmienne. Opinie naukowców również z czasem ulegają zmianie, co jest normalne. Nie zawsze autor strony za nimi nadąża.
Denar
duży (brakteat szeroki) bity w Oleśnicy. Srebro. Śr. 25 mm. Lata emisji
1230-1290. Na uwagę zasługuje już ukształtowany herb, który w późniejszym
okresie stał się herbem Piastów oleśnickich. |
Kwartnik
- awers:
orzeł śląski (nie jest to orzeł św. Jana Ewangelisty). Lata emisji 1273-1309 - początkowo tylko
bita w Głogowie. Kwartnik odpowiadał 1/4 skojca (stąd nazwa) i 1/96 części
grzywny, waga jego wynosiła 1,7g i była próby XIV. Średnica 24 mm. W pierwszym
dziesięcioleciu
XIV w. bity w większości księstw śląskich. |
Po powstaniu księstwa Oleśnickiego (1312-1313) - Oleśnica obok Trzebnicy, Wińska, Smogorzewa, Namysłowa i Sycowa miała już swoją mennicę. Była ona własnością księcia. Pierwsze monety księstwa oleśnickiego (parwus brakteatowy, z literą B. 15,3 mm, 0,308 g.) wybijał prawdopodobnie książę Bolesław w 1313-1321 r. (B. Paszkiewicz [9], [10]) i [11].
Parwus księcia Bolesława?
Monety miejskie, a może książęce?
Istnieje opinia [4], że mennica książęca była wydzierżawiona miastu, które biło kwartniki z dużą literą Z, jeleniem oraz napisem OLESNITZ. Podobną monetę biła mennica w Trzebnicy z napisem TREBNI. Od 1323 r. istniała unia monetarna Namysłowa z Oleśnicą, Wołowem i Trzebnicą. Poniższy kwartnik oleśnicki dostałem do sfotografowania od osoby chcącej zachować anonimowość. Dziękuję.
Zdaniem prof. Borysa Paszkiewicza pokazany kwartnik oleśnicki jest falsyfikatem |
Kwartnik trzebnicki |
W 1300 r. rozpoczęto w Czechach produkcję groszy praskich (1/2 skojca lub 2 kwartniki), które stały się podstawowym środkiem płatniczym na Śląsku (i w Polsce) i wyparły kwartniki.
Halerz (grosz) oleśnicki?
Książęta oleśniccy najpewnej
(tak jak i inni książęta śląscy) sprzedali lub wydzierżawiali mennicę miastu. Mennica miejska wybija
monety o nazwie halerze (od miasta Halle) lub denary. Znany jest halerz oleśnicki
z 1430 r. (ilustracja poniżej). Posiadał on średnicę 8-9 mm i wagę 0,16-0,21 g.
Stanowił równowartość 1/12 grosza. Na rewersie znajdował się herb prowincji śląskiej - orzeł dolnośląski tj. z przepaską i z krzyżem.
Uwaga. Zdaniem prof. Borysa Paszkiewicza w żadnym źródle nie podano, że książęta oleśniccy sprzedali miastu mennicę. Czyli poniższe monety wybijała mennica książęca na zlecenie książąt.
Halerz
miejski w znacznym powiększeniu |
Postacie
orła św. Jana Ewangelisty z różnych bić (stempli) |
Na awersie godło (uszczerbione) orzeł św. Jana Ewangelisty z herbu miasta. W literaturze numizmatycznej podaje się określenie "orzeł kroczący" - w rzeczywistości jest to orzeł stojący na wstędze (jak w herbie miasta). Widoczne są także litery C; M oraz O. Można sądzić, że ten napis wzorem innych miast oznaczał COM (MOC) - Moneta Olsensium Civitas? Sądzić też można, że te litery to M OL (Moneta OLsensis?). W Oleśnicy mogły być wybijane halerze kozielskie i wołowskie.
Halerz kozielski Konrada VII wybijany w Oleśnicy po 1439 r. Waga 0, 3 g (WCN)
Halerz wołowski 1430-1440. Może wybijany w Wołowie za czasów Konrada X Białego (WCN). srebro 0.19 g, 14 mm,
W późniejszym okresie średnica halerza wynosiła 11-12 mm, waga 0,3 g.
W okresie rządów króla Macieja Korwina, doszło do prób fałszowania monet w księstwie oleśnickim. 29 stycznia 1477 r. mincerz wołowski został za to skazany na karę stryczka, pomimo sprzeciwu księcia oleśnickiego Konrada X Białego młodszego. Podobno ze względu na brak szubienicy (wg. informacji Marty Kowalskiej), lub wstawiennictwo księcia, kara haniebna została zamieniona na honorową - na ścięcie.
Monety wybite w okresie książąt podiebradzkich
Po śmierci Henryka I (1498 r.), księstwem ziębicko-oleśnickim rządzili wspólnie) jego synowie - Albrecht, Jerzy I i Karol I. Po śmierci Jerzego (1502 r.) - Oleśnicę obejmuje prawdopodobnie ksksiążę Albrecht. W 1511 r., po śmierci Albrechta - Karol obejmuje całą ojcowiznę.
Monety wybite w okresie rządow Alberta (do 1511 r.) i Karola I (1511-1536)
|
||
Grosze i półgrosze oleśnickie z ok. 1505 roku. Stosunki wymiarowe: grosz 24 mm, półgrosz 18 mm |
||
Półgrosz i grosz oleśnicki wybijany w Oleśnicy w 1505 r. |
Podiebradowie byli właścicielami Złotego Stoku - 17 marca 1502 r. cesarz Maksymilian I wydał czterem braciom przywilej na bicie złotych florenów i groszy. W 1504 r. Król Czech Władysław Jagiellończyk wydał przywilej Albrechtowi i Karolowi zezwalający na bicie trzech gatunków monet: halerzy, denarów i groszy. Początkowo monety (halerze) bito w Ząbkowicach. W Oleśnicy wyżej pokazane grosze, pólgrosze i halerze. Potem ze względu na znaczne wydobycie złota w Złotym Stoku - książę Karol I przenosi (1507 r.) mennice (w tym oleśnicką) do tego miasta i umieszcza w dworze książęcym. W 1520 r. buduje nową mennicę w Złotym Stoku.
Od 1507 r. bito w Złotym Stoku srebrne grosze, a od 1510 głównie Guldeny (floreny reńskie) z podobizną św. Jakuba, a od 1520 r. dukaty (floreny węgierskie) z podobizną św. Krzysztofa - patrona złotostockich górników i być może Podiebradów. Św. Krzysztof musiał zająć znaczące miejsce w rodzinie Podiebradów, skoro nawet zbudowana w 1605 r z inicjatywy Karola II ambona w kościele zamkowym była jakby podtrzymywana przez figurę tego świętego. Od 1528 r. zaczynają się pojawiać wielodukaty z podobizną Karola I. Złoty Stok był własnością Podiebradów do 1574 r., ale monety złote z herbem Podiebradów ziębicko-oleśnickich wybito tam jeszcze w 1582 roku (dwudukatówka - 7.0 g). Od 1591 r. istnieje mennica w Oleśnicy, lub monety medalowe są wybijane we Wrocławiu. Od 1611 Podiebradowie oleśniccy uzyskują prawo bicia monet.
Monety księcia Alberta i Karola I
Grosze i guldeny. Złoty Stok. 1507-1512
Grosze: Średnica 25 mm, waga 1,66 g. Na awersie Napis tytularny: ALBERTUS ET KAROLUS D:G:D:M. Odczytanie skrótowców: D(EI) - z bożej, G(RATIA) - łaski, D(UX) - książę, M(MUNSTERBERGENSIS) - ziębicki. Cztery tarcze herbowe z herbu księstwa ziębicko-oleśnickiego: Herb księstwa ziębickiego, oleśnickiego, głogowskiego i hrabstwa kłodzkiego, Rewers: orzeł zapewne ziębicki, na piersi którego tarcza z herbem Podiebradów. Napis MONETA NOVA
REICHSTEINENSIS (moneta nowa Złoty Stok). Wybito kilka odmian groszy, które różnią się najczęściej rozmieszczeniem tarcz herbowych z herbu księstwa ziębicko-oleśnickiego
Grosz z Albertem i Karolem I
Gulden (floren reński) sprzed 1511 r.
Wybito trzy odmiany różniące się głównie rozmieszczeniem tarcz herbowych z herbu księstwa ziębicko-oleśnickiego. Śr. 24 mm, złoto, waga 3,3 g. Awers - postać św. Jakuba. W jego nogach tarcza herbowa Podiebradów. Awers: ALBE: KARLO: D: G: D: MUNS. Rewers: MONETA NOVA AUR(E) REICHSTI.[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Grosz - wybijano je w 1517-1519 r. Pokazany powyżej wybito w 1518 roku. Srebro.
Awers - postać Karola I, Napis otokowy KAROLUS G: G: D: MUNSTERBER.
Rewers - orzeł ziębicki z herbem Podiebradów na piersi. Napis otokowy MON NOVA REICHSTEIN:1518.
Waga 2,0 gramy, śr. 25 mm. Na jednej z odmian z 1519 r. postać Karola inaczej przedstawiona. Obok głowy znajdowały się inicjały mincerza H-D
Guldeny księcia Karola I (uwaga, większość ilustracji złotych monet pochodzi z www.kuenker. de)
Z postacią św. Jakuba i rozłożonym herbem księstwa ziębicko-oleśnickiego
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
1510 r.
.
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
1511 r.
1513 r.[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
1514 r.
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
1515 r.[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
1516 r.[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
1516 r. Inny tłok [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
1519 r.
Gulden. od 1510 do 1520 (21?). Śr. 24 mm, złoto, 3,3 g. Awers - postać św. Jakuba. W jego nogach tarcza herbowa Podiebradów. Awers: KAROLUS D: G: D: 1515 Rewers: MONETA NOVA AUR(E) REICHSTI. Rozłożony herb księstwa ziębicko-oleśnickiego. Do 1519 r. inicjały mincerza H-D - Hans Dippold (1510 - 1520).
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
https://recherche.smb.museum/detail/2685474/karl-ii--von-m%C3%BCnsterberg%2C-herzog-von-schlesien
Mincerz I-T - Johann Tachner [9]
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg
Czy to są pierwsze monety mincerza N-B wybite dla Karola I. Nie posiadają daty. Wg Kunkera 1522 r. Pierwsza z nich z błędem w literze N.
Powrót do św. Jakuba. Przy jego nogach cyfry 22 dalej I i dalej ponownie I.
Rozłożony herb księstwa separowany grubszym krzyżem ze zdobieniami na końcach i umieszczonym na przecięciu herbem rodowym Podiebradów.
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
W nogach św. jakuba podobne cyfry jak wyżej. Normalny zapis inicjału N-B. Koło czapki świętego dwie gwiazdki.
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
1522 r. Mincerz N-B Niklas von Burghaus [9]
1522 mincerz I-T Johann Tachner [9]. W tym roku wydano kilka odmian monety.
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Dukat z 1528. Widoczna zmiana kształtu tarczy i inicjały bez błędu NB.
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Inny dukat wybity w 1528 r. Pierwsze przedstawienie na monecie popiersia Karola I.
W latach 1627-28 bito również wielodukaty o wartości 2; 3; 4; 5; 6 dukatów.
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Na pokazanym odrysie widać, że napisy otokowe są bardziej pełne niż na groszach i dukatach
Dukat z 1529 r. Widoczna różnica w stosunku do dukata z poprzedniego roku.
Czyli wykonano nowy stempel.[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Rok 1530, [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Rok 1531, [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Rok 1532. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Rok 1535. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
1520 r. rozpoczęto wybijanie dukatów o wadze 3,5 grama (zamieniły guldeny o wadze 3,3 g), i średnicy 21 mm (wielkość obecnej 2-złotówki, lecz o 1/3 cieńsza). Na nich przedstawiano postać św. Krzysztofa. W 1521 r. mincerz miał inicjały I-T. W 1522 roku inicjały mincerza N-B w odbiciu lustrzanym litera N. Napis w otoku MONE(TA) AUR(EA) REICHSTEI(N)- Moneta Złota Złotego Stoku. Na rewersie herb księstwa ziębicko-oleśnickiego. W otoku napis tytularny: KAROLUS D: G: DUX MUNSTERB - Karol z bożej łaski książę ziębicki. Monety te wybijano w okresie 1521-1526 r.
Monety czterech książęcych braci
Po śmierci Karola I (1636 r.) - przez okres 6 lat księstwem oleśnickim i ziębickim rządzili wspólnie jego synowie: Joachim, Henryk II, Jan i Jerzy II. Joachim poświęca się karierze duchownej. Po śmierci Jerzego (1553) Jan przejmuje Oleśnicę. Henryk II obejmuje Bierutów już od 1543 r.
Pomimo tego, na monetach są oni wymieniani wspólnie, wg starszeństwa, aż do roku śmierci Jerzego. Joachim umiarł w 1562 r. Henryk II bierutowski umarł w 1548 r. Pierwszy wspólny dukat ukazuje się w 1637 r. i jest wybijany do śmierci Jerzego - 1553 r. Do 1538 r. na monetach pojawia sie inicjał mincerza NB. Od 1539 inicjał IB. Od 1544 r. monety pojawiają się bez inicjałów mincerzy. Od 1544-48 tarcza herbowa księstwa ziębicko-oleśnickiego ma zdobienia w postaci czegoś przypominającego ozdobne zakończenia sznurów. Od 1553 pojawiają się nowe inicały mincerza MS. Cały czas ulegaja także zmianie szczegóły postaci św. Krzysztofa, napisy, odstępniki itd.
Rok 1537. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Złoty dukat o wadze 3,5 g i średnicy 21 mm z 1538 r.
Napis tytularny w otoku tarczy herbowej: IOACH: HEN: IO: GE: D: G: D: MUSTERB (Joachim, Henryk, Jan, Jerzy z Bożej łaski książęta ziębiccy). NB - inicjały mincerza.
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Rok 1539. Ulegają zmianie inicjały mincerza na I-B. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
.
Rok 1540. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
1542 r. Data urozmaicona gwiazdkami, a tarcza herbowa wstązkami z kwiatami.
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
1544 r. Brak inicjałów mincerza. Tarcza herbowa otrzymuje zdobienia.
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Rok 1545. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Rok 1546. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
W 1545 i 1546 r. pojawiają się monety o wartości:1,5; 2 i 3 dukaty bez incjałów mincerza. W 1553 roku - moneta 4. dukatowa z inicjałem mincerza MS
3 dukaty, śr. 23 mm z podobizną Karola I, poświęcony 10-leciu śmierci Karola I Awers: KAROLVS. D.G. DVX. MVNSTERBERG.
Rewers: Imiona synów (Joachim, Henryk, Jan i Jerzy)- IOACH. HEN. IO. GE. D. G. MVNSTERB. [Stack`s]. |
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Rok 1548. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Rok 1553. Nowy inicjał mincerza M-S (Michael Stolz 1553 - 1555).
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Rok 1551. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Rok 1553.[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Rok 1554 (moneta nie ujęta w katalogach, nie wiem czy we wszystkich?).
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Monety (dukaty) Jana Podiebrada
Wybijane w 1553- 1564 (w 1565 r. Jan Podiebrad umiera). Po raz pierwszy pojawia się na monecie nazwa OLS, lub OL - Oleśnica.
Złoty dukat o wadze 3,5 g i średnicy 21 mm. Na awersie popiersie księcia Jana Podiebrada. Napis w otoku IOHAN D: G: DUX: MUNST: SLE: OLS: COM: GLA. (Jan z bożej łaski książę ziębicki na Śląsku, oleśnicki, hrabia kłodzki. Rewers: herb księstwa ziębicko - oleśnickiego. Inicjały mincerza MS. Napis otokowy MONETA AURE NOVA REICHSTEIN (moneta złota nowa Złotego Stoku), [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg
https://recherche.smb.museum/detail/2685474/karl-ii--von-m%C3%BCnsterberg%2C-herzog-von-schlesien]
Rok 1554. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Rok 1555. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Rok 1556. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Rok 1557. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
W 1556 r. znikają z dukata inicjały mincerza MS, ponownie pojawia sie ozdobny sznur przy tarczy księstwa ziębicko-oleśnickiego. Na dukacie z 1559 zamiast skrótu COM, pojawia się skrót CO. W 1561 pojawia się skrót OL zamiast OLS i GL zamiast GLA. Popiersie Jana Podiebrada ma zmienianą fryzurę, brodę i wąsy.
Na dukacie z 1559 r. widoczna zmiana fryzury. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
dukat 1560 aukcja [Lugdunum GmbH, The Lugdunum Sale 15]
1561. Moneta z postacią księcia Jana
Własność: Münzkabinett Staatliche Museen zu Berlin - Stiftung Preußischer Kulturbesitz
http://ww2.smb.museum/ikmk/object.php?id=18216185
Rok. 1562. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Rok 1563. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Ta sama moneta w odrysie z kwiatonami związanymi z herbem Podiebradów
Na dukacie z 1563 i 1564 r. kolejne drobne zmiany. Awers: IOHAN.D.G.DVX.MuN.SL.OL.CO.GL. Rewers: MONETA.AVRE.NOVA.REICHSTFNI.
Oddzielne tarcze herbowe.
3,53 g, 22 mm. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Po śmierci ojca Karola I - Jan Podiebrad w 1536 r. każe wybić monety 2; 3 i 5 dukatową.
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Moneta 2 dukatowa śr. 27.4mm, waga 6.98 g. Awers: PA - TER, KAROLVS. D. G. DVX. MVNSTERBERGENSES. Rewers: FIL - IVS, IOHANNES. D.G. DVX. MVNS. SYL. OLS. COM. GLAC. |
Moneta trzydukatowa. Te same parametry jak wyżej. Różnica w napisie w postaci Karola, napisu Ziębice i innych szczegółach
Własność: Münzkabinett Staatliche Museen zu Berlin - Stiftung Preußischer Kulturbesitz http://ww2.smb.museum/ikmk/object.php?id=18216180
Moneta podarunkowa noszona na łańcuszkach na szyi lub przywieszana do ubrania
Monety dukatowe księcia Joachima oraz jego bratanków Henryka III i Karola II
Henryk II i Karol II byli książętami na Bierutowie pod opieką księcia Joachima. Bite w latach 1553-1562
Rok 1555. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Rok 1557. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Rok 1558, [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Dukat z 1561, Figura św. Krzysztofa, napis otokowy typowy. Dookoła tarczy herbowej napis JOACH: HENR: KARL: D: G: DUC: MUNST. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg] |
Książę Joachim wybił w 1558 monetę medalową 2. i 3 dukatową na część swojego ojca Karola I.
Wyżej moneta 2 dukatowa.
Średnica 28 mm. 6,8 g. Awers: + IOACHIM D G DVX MONSTERBE AETATIS SVAE 55 -/ II - LI
Rewers: KAROLVS D G DVX MONSTERBERGENSIS -/ PA-TER
Własność: Münzkabinett Staatliche Museen zu Berlin - Stiftung Preußischer Kulturbesitz http://ww2.smb.museum/ikmk/object.php?id=18216178
Monety wybite przez Henryka III i Karola II
Od 1548 r. byli oni książętami bierutowskimi, od 1569 również oleśnickimi. Po śmierci Henryka III w 1587 r. - Karol II rządził samodzielnie w księstwie oleśnickim.
Moneta dukatowa - Henryk III i Karol II z 1565 r. Przykładowa moneta z podobizną św. Krzysztofa wybita w 1564 r. w Złotym Stoku, waga 3,5 grama. Napis otokowy HENRI: KARL: D: G: DUC: MUNSTRBER(GE).[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Rok 1659 z rozłożonym herbem księstwa. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Rok 1569 z tarczą herbową księstwa. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Data wybicia 1582. Nad tarczą herbową księstwa ziębicko-oleśnickiego napis H(enrich), H(erzog) Z(u) M(unsterberg). Na awersie św. Krzysztof.
Karol II. 1612. Nowy pieniądz. Raitpfennig. Dwie odmiany srebrna i miedziana.
Na awersie stylizowany napis CAROLUS, zwieńczony mitrą książęcą, w której data 1612. Niżej herb w postaci orła ziębickiego, na piersi którego tarcza z herbem Podiebradów. Inicjały G(ott) I(st) M(ein) T(rost). Na rewersie napis "W roku 1611 jest ta książęca moneta wykonana i od 1612 dnia 11 listopada jest
poręczona słowem". Widoczny znak Basiliusa von Sonn, mincerza oleśnickiego w latach 1612-1614. Niżej skrótowiec S.I.V.G.I * B.V.S.M (Stephan Jessenskys von Gross-Jessen * Basilius von Sonn Münzmeisters)
Talar srebrny, waga 29 g. Awers: Postać Karola II. Napis otokowy: CAROLUS: D: G: DUX: MUNST: ET: OLS: CO: GLA:
(Karol z bożej łaski, książe ziębicki i oleśnicki, hrabia kłodzki. Rewers: Po raz pierwszy pokazano na monecie pełny (z klejnotami) herb księstwa ziębicko-oleśnickiego.
Napis otokowy SUPRE: PER: UT: SIL: CAPIT: 1611. Wybito kilka rodzajów różniących się szczegółami (zmiany mincerzy) w latach w 1611-1616 r.
Mincerz Christoph Hedwiger
Rok 1613
Kopia powyższej monety z 1980 r.
Karol II. 1/2 Talara. Srebro z 1611-1613 r. Napisy otokowe jak wyżej.
W dolnej części rewersu monety znak mincerza Christoph Hedwiger z lat 1611-12
Nietypowa moneta - 1/2 talara 1613.
1,5 g. Na awersie stylizowany napis CAROLUS, zwieńczony mitrą książęcą.
Poniżej napis GOT IST MEIN TROST 1613. Na awersie orzeł ziębicki z herbem Podiebradów na piersi, otoczony wiankiem z mirty
1/4 talara
1614. Na rewersie nietypowe (bogatsze) zdobienia tarczy herbu księstwa. Widoczny znak Basiliusa von Sonn, mincerza oleśnickiego
1/4 talara z 1613 r.
Dukaty
Uwaga: Dukaty o wysokiej wartości artystycznej stanowiące często obiekt kolekcjonerski bywają nazywane dukatami typu medalowego. Stanowiły one najczęściej monety podarunkowe, nagrodowe itp.
Dukat wybity w 1593 r. przez Karola II. śr. 22 mm.
Własność Muzeum Narodowe w Warszawie
Karol II 1612 r. 2 dukaty śr. 30 mm. ślady oprawy jako medalu nagrodowego itp.
Awers: CAROLUS: D: G: DUX: MUNST: ET: OLS: CO : GLA. rewers:
Rewers: SUP(remus): PER: UT(ramquo): VT: SIL(esiam): CAP(itaneus)T 1612 Tarcza pięciopolowa zwieńczona mitrą książęcą.
Znak mincerza Christopha Hedwigera w latach 1611-1612. Moneta ta była wcześniej umiesczona na łańcuszkach.
Własność: Münzkabinett Staatliche Museen zu Berlin - Stiftung Preußischer Kulturbesitz http://ww2.smb.museum/ikmk/object.php?id=18230904
1/2 dukata z 1612 bita stemplem groszela. Skrót tytułu C-H-Z-M
Carl herzog zu Munsterbrg.[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Wybito dwa rodzaje monety 1/2 dukatowe oraz kilka rodzajów 1 dukatowych. Wyżej przykładowy dukat.
Dzielony napis - awers: CAROL(us): D: G: DUX: MUNST(sterbergensis: ET: OLS(ensis):
Rewers: CO(mes): GLA(censis): SUP(remus): PER: UT(ramquo): SIL(esiam): CAP(itaneus). 1613.
Na rewersie inny, niż dotychczas, kształt tarczy herbowej, zwieńczonej mitrą książęcą
W okresie 1611-1616 (i pośmiertnie w 1617 r.) wybito wielodukaty o wartości 2; 3; 4; 41/2; 5; 6; 7; 8; 9; 10.
6 dukatów z 1611 r. Postać Karola II, śr. 28 mm, 20.94 g. Prawdopodobnie bita tym samym stemplem co srebrny talar. Moneta ta została sprzedana na aukcji za 32.000 $ [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg] |
---|
Karol II z 1612. Wielki herb księstwa ziębicko-oleśnickiego. Znak mincerza Christopha Hedwigera.
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Karol II 1612 r. 4 dukaty, śred. 36 mm. Rozdzielony herb księstwa. Znak mincerza Christopha Hedwigera
Własność: Münzkabinett Staatliche Museen zu Berlin - Stiftung Preußischer Kulturbesitz
http://ww2.smb.museum/ikmk/object.php?id=18245476
1612 r. Karol II 5 dukatów
2 dukaty z 1614 o śr. 28 mm na:
http://ww2.smb.museum/ikmk/object.php?id=18230905
Moneta
złota sześcio-dukatowa z podobizną Karola II z roku 1615. Awers:
CAROLVS. D:G. DVX. MVNST. ET. OLS: CO: GLA. Rewers:
SVPREM. PER. VT. SIL. CAPIT.1615. Śr.
41.7mm, 20.89 g.
Znak mincerza HT. Hans Tuchmann. [Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg] |
Karol II 1616 r. Analogiczną monetę wybito w 1616 r., stemplem monety 1 talarowej z 1616 r. średnica 28 mm, 20,73 g.
1/2 dukata. 1616 mincerz H-T
Monety greszelowe i krajcary
Greszel wybity jednorazowo w 1612 r. Skrót tytułu książęcego C-H-Z-M. Tym stemplem bito złote półdukaty
Grosz z 1612 r.
Grosz z 1613 r.
Grosz z 1614 r.
monety srebrne 3 krajcarowe z 1611-1615. śr. 20 mm, 1.54 gr. z podobizną Karola II.
dwa różne znaki mennicze. Napis otokowy dzielony pomiędzy awers i rewers
Monety pośmiertne (pogrzebowe, pamiątkowe, medale pogrzebowe) Karola II
Po śmierci Karola II wybito w 1617 r. sześć rodzajów monet pośmiernych. Dostawali je w trakcie pogrzebu członkowie rodziny i zaproszeni goście. 10-dukatów (35 gram złota), 6 dukatów wybitych stemplem 10 dukatów, 2 dukaty, 1 talar (28 gram srebra) wybity stemplem 10 dukatów oraz 1/2 talara. Ponadto 1/8 talara wybite stemplem 2 dukatów.
Karol II. 1617. Srebrny talar. Tym samym stemplem wybito 10 i 6 dukatów. Awers:Napis otokowy zewnętrzny : MEM(oriare): FUN(ebri): CAR(oli) II: S(acri): I(mperii): PR(incipis): DUC(is) SIL(esiae): MUNS(terbergenis): OLS(nensis): COM(itis): GLA(censis): OP(time): MER(iti). Napis otokowy wewnętrzny:?? Rewers : FIDUS DEO ET REGI PATRIAE GRAT(us) SUIS DESIDER (abilis) VIXIT SPE IM(m)ORT(alis) GLOR(iae), NON TERR(ae) SED COEL(o) COGIT(avit). |
---|
2 dukaty wybite stemplem 1/8 talara. śr. 27, 7 mm. Widać znakomity stan zachowania.
Awers: popiersie Karola II w prawo. Napis otokowy: MEM. CAR. II.DV. SIMONS. OLS. SVP. CAP. SIL.
Rewers: zawiera legendę otokową i w polu pięciowierszową: INT. LYCTY.ET. SVSP. ILL.DO.ET.TO:PATR.
PoziomoOBIIT. / A.MDCXVII / M.IANXXVIII / HO.MED.X / MATc/
Własność Muzeum Narodowe w Warszawie
Karol II. 1617. 1/2 talara. Srebro
Awers.: Popiersie Karola II w prawo. Napis otokowy: MEM. CAROL. II.DVC. SIL. MONS: OLS. SVP: CAP. SIL.
Revers: zawiera legendę otokową i w polu siedmiowierszową PAT. PA. AD. BRAT. IMMORT. TRANSI: OBIIT. SVM. Poziomo: SVOR. ET. /
PAT. DESID. AN. / MDCXVII. M. IAN. / XXVIII. HO. MAI. / DIMI. X. AET. / LXXII. MIN. / XII. HEBD. /
Najczęściej, jako "pośmiertne" (rozdawane w czasie pogrzebu) używane były monety srebrne o nominale 1/8 talara
Karol II. 1617. 1/8 talara wybite stemplem 2 dukatów. Srebro .Awers: popiersie Karola II w prawo. Napis otokowy: MEM. CAR. II.DV. SIMONS. OLS. SVP. CAP. SIL. Rewers: zawiera legendę otokową i w polu pięciowierszową: INT. LYCTY.ET. SVSP. ILL.DO.ET.TO:PATR .Poziomo:BIIT. / A.MDCXVII / M.IANXXVIII / HO.MED.X / MATc/. Na rysunku wyraźniejsze napisy [7]. Odrys- Własność W. B. P. w Opolu |
---|
Monety pośmiertne nie były przeznaczone do obiegu, ale jako pamiątkowe, nagrodowe lub manifestacyjne.
Monety Henryka Wacława i Karola Fryderyka. Były bite w 1618-1623 r.
W tym krótkim okresie panowania dwóch braci, wybito wiele nominałów monet i w każdym w nich wiele rodzajów, różniących się szczegółami. W okresie 1619-1623 wybito kilkanaście rodzajów halerzy (groszy). W 1619 r. halerze srebrne. Potem do 1623 r. bito trzy-halerzówki. Jednocześnie bito kilkanście rodzajów trzy-krajcarówek, także do 1623 r. Od 1621 roku rozpoczęto bić monety-Kippery o nominale 24 krajcarów, aż do końca działania mennicy. Monetę o nominale 48 krajcarów bito tylko w 1621 roku. W 1619-1621 bito monety o nominale 1/2 talara. Monety talarowe ze srebra bito w okresie 1619-1620, oraz w 1620 monetę 2 talarową. Monety dukatowe (złote) bito od 1619 do 1622. Równiez wtedy bito wielodukaty o nominale 2-8 dukatów. Na tych dukatach widoczne są twarze obu książąt z profilu. Jest to istotna informacja historyczna.
Reasumując - w okresie panowania obu książąt wybijano monety o nominałach: 8-, 6-, 5-, 4-, 3-, 2-, 1- dukatatów; 2-, 1- , 1/2- talara; 48-, 24-, 3- krajcary i 3-, 1- halerze.
Dukaty
|
Medal 4 dukatowy, owalny (Gnadenpfennig), Hans Rieger, poświęcony objęciu przez księcia Henryka Wacława Podiebrada - księstwa i zamku bierutowskiego w 1618 roku. Wymiar 28,10 x 31,30 mm, 13,27 g. |
Medal 4 lub 5 dukatówy, owalny, zapewne Hans Rieger, poświęcony objęciu przez Karola Fryderyka - księstwa oleśnickiego w 1618 r.
Wymiar 27 x 39 mm, |
Odmiana wyżej pokazanej monety (medalu) Henryka Wacława z 1628 r.
Złoty dukat z dłuższym popiersiem z 1619 r., śr. 22 mm.
Inicjały mincerza BH (Burhardt Hase, niekiedy Haase)
Własność Muzeum Narodowe w Warszawie
Za czasów Henryka Wacława i Karola Fryderyka mincerzami byli (w nawiasach podano inicjały mincerza): 1619 (OM), 1619 (BH) 1620 (BH), 1620 (HT) 1621 (BH), 1622 i 1623 (BZ). HT to Hans Tuchmann. BZ - Balthasar Zwirner, BH - Burkhard Haase
Dukat z 1620 r. z krótkim popiersiem. Inicjały mincerza BH (Burhardt Hase)
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Złote 4 dukaty o wadze 13.73 g. z podobiznami braci - księcia bierutowskiego
Henryka Wacława Podiebrada (z lewej) i księcia oleśnickiego Karola Fryderyka
Podiebrada (z prawej), wybite w 1620 r. Na uwagę zasługuje ciekawe rozłożenie
herbu księstwa ziębicko-oleśnickiego. Nad głowami braci herb Podiebradów. Po bokach herby księstwa oleśnickiego i ziębickiego Herb z polem szachownicowym to herb księstwa żągańskiego (głogowskiego). Ten z dwoma pasami - herb hrabstwa kłodzkiego.Cena 40 tys. zł |
Ten sam dukat w ozdobnej srebrnej oprawie z uszkiem/
Własność Muzeum Narodowe w Warszawie
Złote, bite, 5 dukatów 1620 r. Inicjały mincerza BH (Burhardt Hase). Ø 41 mm, 17,13 g.
Awers: w potrójnym wewnętrznym gładkim, o perełkowym otoku, dwa popiersia braci Henryka Wacława (z lewej) i Karola Fryderyka (z prawej) Podiebradów. Poniżej data 1620 z dekoracją po bokach. Napis na górze przerwany jabłkiem królewskim. Napis D:G+HEINRI.WENCES+ET+CAROL.FRIDE.FRAT.
Rewers: W pojedynczym wewnętrznym otoku perełkowym, przerwanym w górze i dole dużym herbem księstwa ziębicko-oleśnickiego z trzema klejnotami, napis DVC. SIL. MONS. - .ET. OLS. CO:GLA. Po bokach herbu znak mincmistrza B-H.
Własność Muzeum Narodowe w Warszawie
6 dukatów 1620. Inicjały mincerza BH - Burhar(d)t Hase.
Złote 3 dukaty wybite w 1621 r. z podobiznami braci - księcia bierutowskiego
Henryka Wacława Podiebrada (z lewej) i księcia oleśnickiego
Karola Fryderyka Podiebrada (z prawej). Ø 31 mm, 10.32 g. Dobrze widoczne zdobienia na pancerzu. MIncerz HT
Własność Muzeum Narodowego w Warszawie
Złote 4 dukaty z 1621 r. widoczne otworki do noszenia na szyji. Dobrze widoczne zdobienia zbroi Karola Fryderyka. Mincerz HT
Własność Muzeum Narodowe w Warszawie
Złoty dukat z 1621 r. Srednica 22 mm. Burgardt Hase.
Własność Muzeum Narodowe w Warszawie
4 dukaty z 1622. MIncerz HT
[Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG, Osnabrück; Lübke & Wiedemann KG, Leonberg]
Talary
1/2 talara z 1619 r. Kolekcja J.G.
1/2 talara. 1620 r. Srebro. Rzadko spotykane przedstawienie 5-cio klejnotowego herbu księstwa ziębicko-oleśnickiego
Talar srebrny z 1620 r. śr. 41 mm, waga 28,44 g. Mincerz BH.
HENRYK WACŁAW i KAROL FRYDERYK. |
1620. Bracia na dwóch stronach monety. Herb Podiebradów nad ich głowami,
z boków i poniżej składowe tarcze herbu księstwa ziębicko-oleśnickiego
Krajcary
Wykonane ze srebra. Występowały monety o wartości 48, 24, 3 i jednego krajcara. Wybijano je tylko w latach 1619-1623. Trudno znaleźć monetę dobrej jakości, gdyż były one ciągle w obiegu. Monety złote oraz talary częściej znajdowały się w skrzyniach schowanych w skarbcach. najwięcej trójkrajcarówek wybito w 1620 r, w związku z tym musiano wykonać ponad 30 stempli, które różniły się w róznym stopniu między sobą.
48 krajcarów bite w 1621 r. 4 odmiany. Mincerz HT
48 krajcarów 1621 r.
24 krajcary z 1623 r. z postaciami braci. Srebro. 4,28 gram. Bez znaku mincerza. |
24 krajcary z 1621 ze znakiem mincerza
24 krajcary. 1621 r. ze słabo widocznym znakiem mincerza
Ta sama moneta z lepiej widocznym
znakiem mincerza H T
Powyższe monety 24 i 48 krajcarowe uznawane są za Kippery (wyjaśnienie niżej)
trzy krajcary z 1619 r.
Trzy krajcary z 1620 r.
3
krajcary. Srebro 0,81 g. z 1621 r. Inicjał mincerza B-H |
3 krajcary z 1622 r
krajacar z 1623 r.
Mincerzem był wówczas BZ - Balthasar Zwirner. Na awersie z pięciopolowego herbu księstwa (zobacz wyżej) wybrano herb księstwa ziębickiego (oleśnickiego?) i głogowsko-żagańskiego. Na rewersie zaś wstawiono chyba herb księstwa oleśnickiego, ale bez krzyża.
Halerze 1622-1623
Wybijano halerze i trzyhalerzówki.
Poniższa 3-halerzówka - zawiera herb Podiebradów z pola sercowego herbu księstwa ziębicko-oleśnickiego. Bito także 3-halerzówki nie posiadające "szachownicy" głogowsko-żagańskiej i herbu księstwa ziębickiego.
Na tej monecie z herbem Podiebradów
nierozpoznany inicjał (skrót intencji?) IHH
Za czasów Henryka Wacława
i Karola Fryderyka mincerzami byli (w nawiasach podano inicjały mincerza): 1619 (OM), 1619 (BH) 1620 (BH), 1620
(HT) 1621 (BH), 1622 i 1623 (BZ). Obecnie wiadomo,
że HT to Hans Tuchmann. BZ - Balthasar Zwirner, BH - Burkhard Haase
W latach 1619-1623 nastąpił kryzys monetarny tzw. Kipper und
Wipperzeit. Wówczas w monetach zaniżano zawartość srebra. Spowodowało
to hiperinflację (wartość pieniądza obniżyła się do 8%). W księstwie oleśnickim
kipperami były monety 24 krajcarowe wybite w 1621-1623 roku oraz 48 krajcarowe wybite w 1621 r. Również w mennicy oleśnickiej bito 24 i 48 krajcarowe monety na zlecenie króla Czech Fryderyka I Wittelsbacha.
Aby przywrócić wartość pieniądza - 26. 06.1623 roku, cesarz Ferdynand II nakazał zamknąć wszystkie mennice książęce i miejskie na Śląsku (także w Oleśnicy) i bicie monet jedynie w cesarskiej mennicy we Wrocławiu. Dopiero w grudniu 1623 r. przeprowadzono reformę monetarną, dewaluując monety inflacyjne (np. moneta 24-krajcarowa miała wartość trzykrajcarówki). Jednocześnie cesarz zmniejszył uprawnienia książąt śląskich w dziedzinie monetarnej. To pozwoliło przywrócić do obiegu dobrą monetę. Nastąpiła wtedy ponad 50-letnia przerwa w biciu monet przez książąt oleśnickich, czego przyczyną była głównie wojna trzydziestoletnia.
Znaki mincerzy z monet Podiebradów
Hans Tuchmann. Monogram z liter HT |
Christoph Hedwiger Znak z 1611-1612 |
znak Basiliusa von Sonn |
Monety wybite w okresie Wirtembergów
Ponowna działaność mennicy nastąpiła za czasów Wirtembergów. Związane było to z zatrudnieniem w 1672 r. znanego mincerza Jana Neidhardta (medale) a także Samuela Pfahlera (monety) i innych. Wirtembergowie oleśniccy długo prosili cesarza o zgodę na bicie monet. Uzyskują ją zapewne w 1674 r. Mennica w Oleśnicy działa do 1680 r., potem przeniesiono ją do Bierutowa, rezydencji księcia Chrystiana Urlryka. W 1699 r. mennica przenosi się do Oleśnicy na stałe, wraz z Chrystianem Ulrykiem. Mincerze 1669 - LL (Łukasz Laurencjusz), 1673-78 - SP (Samuel Pfahler), 1693 - IIT ( Johann Justus Tolle), 1678 - FCV ( Franz Carl Uhle).
Monety Sylwiusza Fryderyka księcia wirtembersko - oleśnickiego od 1674 r. do 1697 r.
Za czasów Sylwiusza Fryderyka bito: 2-, 1-, 1/2- i 1/4 talary; 15-, 6-, 3- i 1 krajcary oraz 3 halerze
Greszle. (Gröschel, Dreier) - to moneta nie mająca polskiego odpowiednika równa 3 halerzom (czyli 3/4 krajcara = 1/4 grosza). W polskiej powojennej numizmatyce nazywany "groszyk" (wyjaśnienie podane przez Piotra Kalinowskiego). W latach 1674-1697 wybito wiele rodzajów greszeli
Greszel z 1695 r. mający wartość 3 halerzy. Srebro. 0,6 g. Na awersie herb księstwa Wirtembersko-olesnickiego zwieńczony mitra książęcą. W tym czasie (jeszcze i w 1699 r.) wardejnem mennicy oleśnickiej jest LL czyli Łukasz Laurencjusz. Iinicjały umieszczono pod ogonem orła |
Krajcary bito w latach 1674-95 (3 krajcary), 1674 - 97 (VI krajcarów), 1674-1678,1694 - (XV krajcarów). Monety te poza nominałem, imieniem i portretem księcia oraz szczegółami ikonograficznymi postaci i legend nie różniły się znacznie. Dlatego przedstawiono tylko pojedyncze egzemplarze. Napisy otokowe (legendy): Najczęściej Avers: popiersie księcia w prawo, w otoku SYLVI: FRID: D: G: DVX: WIRT: T: I: S: OLS;
Revers: Orzeł dolnośląski (z Piastów), po jego bokach S - P (Samuel Pfahler - mincmistrz), w otoku CO: MONT: DO: I: HEID:STER: & ME.
Rozwiązanie skrótowej legendy pozwala odczytać pełną tytulaturę księcia: SYLVI[us] FRID[ericus] D[ei] G[ratia] DVX WIRT[embergensis] T[ecensis] I[n] S[ilesia] OLS[nensis] CO[mes] MONT[isbelligardi] DO[minus] I[n] HEID[enheim] STERN[berg] et ME[dzibor].Napisy otokowe na monetach o mniejszej średnicy - są bardziej skrótowe, np.: SYL: FRI:, D:G:D: , T:I:S:O: itp. Oznaczają one: Sylwiusz Fryderyk z bożej łaski książę Wirtembergii, Tec, na Śląsku Oleśnicy; Hrabia Montisbelligardi (Mompelgard), pan na Heideheim, Sternberg i Międzybórz. Niekiedy występuje w końcu napisu skrót OLS&B, co oznacza: Oleśnica i Bierutów
15 krajcarów z 1675 r. z wizerunkiem Sylwiusza Fryderyka, srebro, śr. 25-29 mm. Waga ~ 5,8 g.(6,4g.?) Mincerz SP., inna odmiana z tego roku posiada inaczej ułożony napis. Z 1674 Wardein IIT - Johann Justus Tolle |
Sześć krajcarów z 1674 r., srebro, 25/27 mm, 2.83 g.(3,3 g?), - Sylwiusz Fryderyk. Mincerz Samuel Pfahler. Zauważalne róznice w innym projekcie tego samego mincerza, także z tego samego roku. 6 krajcarów 1678 r. 6 krajcarów z 1713 r. (CVL to inicjały wardejna mennicy oleśnickiej Chrystiana von Loh). 1715 r. (CVL). Wardejn sprawował nadzór nad utrzymaniem właściwej próby stopu do wyrobu monet. Inna nazwa - probierz. Inny wardejn oleśnicki - FCV - Franz Carl Uhle |
3 krajcary 1695 r. śr. 21 mm, waga 1,5 g. Z podobizną Sylwiusza Fryderyka. Wardein I I T. Inna odmiana z prostym monogramem mincerza. 3 krajcary z 1675 r., i podobną monetę wybito 1674, 1676. 1677, 1698, 1701, 1702 (Wardein CVL) |
Talary
W latach 1675 - 1677 bito 1/4 talara, 1/2 talara wybito w 1795 r. Talary bito od 1674 r.
do 1694
1/4 talara z 1677 r., Grawer S P - Samuel Pfahler
https://www.sixbid-coin-archive.com/#/de/search?text=oels&modal=true
1/4 talara z 1695 r. o nietypowym, ciekawym projekcie.
Inspektor menniczy I.I.T - Johann Justus Tolle
1/2 talara z 1695 r., Inspektor menniczy I.I.T. Ciekawe przedstawienie upiększenia tarczy księstwa wirtembersko-oleśnickiego
Talar z 1795 r. Na rewersie znany napis SI DEUS PRO NOBIS, QUIS CONTRA NOS. Inspektor menniczy I.I.T.
Talar pośmiertny, srebrny, śr. 4,6 cm. waga 27,84-27,97g. wybity w 1686 r. przez Sylwiusza Fryderyka z powodu śmierci matki - Elżbiety Marii Podiebrad - nestorki pierwszej śląskiej linii Wirtembergów. Na talarze pokazany profil księżny z lat wcześniejszych (była to kobieta niespotykanej urody). Sygnowany: I.N. Jan Neidhardt. Powiększ Awers: głowa w zawoju w prawo, napis ELISABET MARIA. DUC. WURTEMB. TEC. (Elżbieta Maria, księżna wirtemberska i z Teck.
Rewers: w wieńcu czternastowierszowy napis: CAR. FM. D. MONST. OLS. /FILIA/. SYLVII. DUC. WURT. ET TEC. / CONIUX. / VII. LIBERORUM. ET XI NEPOTUM. /MATER. ET. AVIA. / UBIQ. BENE MERITA. / D. 17. MARTY. A. C. 1686. / VITAM. / OUAM. A: C. 1625. D. II. MAY. COEPERAT / ET. IMUL. PODIBRAT. REG. FAMILIAE / MEMORIAM. / NON. ITEM. VIRTUTIS. SUAE. / FAMAM. FINIIT. (córka Karola Fryderyka, księcia ziębickiego i oleśnickiego, małżonka Sylwiusza, księcia wirtemberskiego i z Tecka, matka siedmiorga dzieci i babcia jedenastu wnuków, wszędzie dobrze się zasłużywszy; dnia 17 III 1686 r. dokonała żywota, który się rozpoczął dnia 11 V roku pańskiego 1625 r., a tym samym zakończył sie ród królewski Podiebradów, ale nie sława jej cnót.)
Talar poświęcony zgonowi Elżbiety Marii Podiebrad - 1686 r.
Na awersie postać jej męża Sylwiusza Nimroda, średnica 41 mm, waga 21,69 g.
Źródło NumisBids
Inne źródło
https://bawue.museum-digital.de/index.php?t=objekt&oges=6036
1/4 talara wybitego w 1686 r. - moneta pośmiertna Elżbiety Marii z Podiebradów.
Źródło NumisBids
Odrys 1/4 talara wybitego w 1686 r. - moneta pośmiertna Elżbiety Marii z Podiebradów.
Stąd na awersie herb księstwa ziębicko-oleśnickiego Podiebradów
2 Talary z 1674 r. Ø 48 mm, Srebro 56,55 g. Postać Sylwiusza Fryderyka. Napis otokowy wokół postaci SYLVIUS. FRIEDERICUS:
D: G: DUX: WIRTEM: TEC: I: S: OLS: (Sylwiusz Fryderyk z bożej łaski książę Wirtembergii, Tec, na Śląsku Oleśnicy.
Na rewersie herb księstwa wirtembersko-oleśnickiego. Napis otokowy COM: MON: DO: I: HE: ID: STERNB ET MEDZ. 1674.
(hrabia Mompelgart, pan na Heideheim, Sternberg i Międzyborzu). Grawer Samuel Pfahler
.
1 talar odmiana z 1675 r. Awers: popiersie księcia w prawo. Inskrypcja SYLVI.FRID:D:G:DUX:WIRT:TE:I:S:OLS.
Rewers: Tarcza herbu wirtembersko-oleśnickiego z czteroma klejnotami. Na górze data rozdzielona herbem 16-75.
Na dole inicjały grawera S-P. Inskrypcja: CO:MON:DO:I:H serce z krzyżykiem E:ID:STER:&ME (ligatura)
Talar z okazji ślubu Sylwiuszq Fryderyka z Eleonora Charlottą 1676. Talar wybity stemplem dukata
Awers: popiersie Sylwiusza w zbroi, w prawo. W otoku:
D.G. SYLVIUS. FRIDERICUS. DUX. WURT. T.I.S. OLS.
Rewers: popiersie Eleonory w prawo. W otoku:
D.G. ELEON. CHARL.D. WURT.T. CHAST. I.S. OLS.
Srebro, średnica 22 mm, waga 2.14 g
https://www.sixbid-coin-archive.com/#/de/search?text=oels&modal=true
Talar z 1696 r.wybity z okazji 40 lecia urodzin Eleonory Charlotty.
Na awersie Sylwiusz (rok przed smiercią) i jego małżonka Eleonora Charlotta, która przeżyła męża o 46 lat.
Grawer Johann Neidhardt, a insprktor menniczy I.I.T.
Na awersie Jehowa nad widokiem Oleśnicy. Kliknij, aby powiększyć rewers
Dukaty złote o wadze 3, 5 g. wybito w 1675 i 1676. Nie różnią się napisami i postaciami, w stosunku do talarów.
Powyżej pokazano awers i rewers oleśnickiej złotej dwutalarówki z 1676. Awers zdobi popiersie księcia Sylviusza Fryderyka ze zwyczajowym napisem otokowym. Awers wykonal Johann Neihardt (Inicjału IN). Na rewersie pokazano zarys Oleśnicy i napis: "Si deus pro nobis, quis contra nos", co znaczy: "Bóg jest z nami, któż przeciw nam!". Jest to typowy napis na monetach wydawanych na Dolnym Śląsku (m.in. w księstwie brzeskim). Na taśmie herbu wirtembergów napis "Olsna in Silesia" W ramce, obok daty widnieją inicjały SP czyli Samuela Pfahlera jako inspektora menniczeego |
Sylviusz Fryderyk, dukat 1676, 3,38 g. Inicjały SP - jako grawera
https://www.sixbid-coin-archive.com/#/de/search?text=oels&modal=true
Monety Chrystiana Ulryka I, księcia wirtembersko - oleśnickiego na Bierutowie od 1673 r., na Oleśnicy od 1698 do 1704 roku.
Za jego panowania
mennictwo oleśnickie, pod względem ilościowym i wartości pieniężnej osiągnęło swój szczyt. Wybijano: 1-, 1/2- i 1/4 dukata, 1-, 1/2- i 1/4 talara oraz 15-, 6-, 3-, 1- i 1/2 krajcara oraz 3 halerze (greszle).
Greszle Chrystiana Ulryka z 1680 r. Miały wagę 0,6 g. Srebro. Bił je od 1677 do 1704 r. |
Półkrajcar (1/2 krajcara) z 1682 r. 0,6 g. Srebro. Bity jednostronnie w latach 1680-1684 |
1 krajcar z podobizną Chrystiana Ulryka z 1683 r. Srebro, 0,9 g. (powiększony z 1680 r.). Bity w latach 1679-1693. |
Bito również 3 krajcary o wadze 1,7 g. w latach 1678, 1695, 1696, 1698,1701, 1702.
Monety 6 krajcarowe o wadze 3,2 g. w latach 1678, 1679, 1680,1695.
15 krajcarów w latach 1678, 1679.
W 1698 r. inspektorem menniczym był L.L.
Talar, śr. 43 mm, waga 28,8 g z 1681 r. Bito je w 1679, 1681,1687, 1697 i 1702 roku |
Chrystian Ulryk dwa lata przed śmiercią (1702) na monecie talarowej. Inspektor menniczy
Christian von Loh
1/2 złotego dukata Chrystiana Uryka z 1683
1/4 złotego dukata z 1685 r. waga 0,9 g. Zapewne tym stemplem bito również 1/8 dukata
1/2 złotego dukata 1,71g wybite z okazji ślubu z Sybillą Marią w 1683 r. 14,5x14,5mm.
1/4 dukata (0,9 g) wybity z powodu zgonu pierwszej żony Chrystiana Ulryka
1/2 (1,7 g) i dukat (3,5 g) wybity w 1680 r. z powodu śmierci pierwszej żony księcia - Anny Elżbiety
Dukat okolicznościowy (medalowy), złoty, bity, 1686 r. Ø 23,7 mmm, 3,44 g. z okazji urodzin syna Chrystiana Erdmanna.
Awers:
Ręka wyłaniająca się z obłoków podaje dziecku siedzącemu na posłaniu insygnia władzy książęcej - berło i koronę.
Inskrypcja ET NUNC - ET OLIM.
Awers:
na ołtarzu ułożone w trójkąt 15 gorejących serc. Na brzegu ołtarza inskrypcja: CHRISTIANO,
na cokole inskrypcja: ERDMANNO/DUC.W.T.O & B. Pod cokołem inskrypcja: NATO D 24 AUGUSTI/1686.
Inskrypcja w półkolu: HAE(ligatura)C SACRANT - CORDA VASALLI
Dukat wybity w 1700 r. z okazji ślubu z Zofią Meklemburską.
Własność Muzeum Narodowe W Warszawie
Inna moneta z okazji ślubu z Zofią Meklemburską
Ciekawy dukat z 1696 r. z rozłożonym herbem księstwa wirtembersko-oleśnickiego i inicjałami D C V, co oznacza Dux Christian Ulryk.
Własność Muzeum Narodowe w Warszawie
Dukaty ponadto bito w 1679, 1681, 1698, 1701, 1703. W 1701 wybito również monetę o wartości 2 dukatów.
Monety Juliusza Zygmunta (1673-1684) księcia wirtembersko-oleśnickiego na Dobroszycach i jego syna Karola (1697-1745) księcia na Bierutowie.
Talar pośmiertny z podobizną księcia Juliusza Zygmunta wybity w 1684 r. przez jego żonę Annę Zofię. Średnica 41 mm, waga 28,84 g.
Awers: IULIUS . SIGISM : D G : DUX . W . T . I . S . OLS
Rewers: Wszystkie napisy w postaci chronostychu (więcej).
Napis otokowy FELICI TEMPORE EDITO D 18 AUG VETVSTAE STIRPIS HENETAE ANNA SOPHIA MECLENBVRGENSIS IPSI TRADITVR D 5 APR .
Napis nad drzewem: EXVSTA EST ARBOR SIC EXIT GLORIA MVNDI! D 15 OCT.
Napis po obu stronach pnia drzewa: SVRCVLVS EX - DEMPTO PRO /GNATVS STI - PITE REGNET!/ D 11 MART.
https://www.sixbid-coin-archive.com/#/de/search?text=oels&modal=true
Książe bił też krajcary: 15 krajcarów w 1678 i 1679 r., 6 krajcarów w 1678-1680, 3 krajcarówki 1678 r i krajcary w 1679 r. Monety były bite w Olesnicy. Mincerzem był Samuel Pfahler. Wardejnem Franz Carl Uhle, stemple wykonywał Johann Neidhardt. Więcej o tych monetach
15 krajcarów. AVERS: Julius Zygmunt w zbroi. Napis otokowy IULIUS SIGISM DG DUX WURT: T. I. S. OLE
Rewers: Herb księstwa oleśnickiego. Napis otokowy: CO: MONTB:DO I HEID: STERNB:& MEZIBOR.
Inicjały wardejna FCV. 1679
Śr. 31 mm, waga 5,6 g
6 Krajcarów. 1678 śr. 26 mm, waga 3,2 g. Napisy skracane
3 krajcary 1, 75 g. Napisy skracane.
Krajcar ma śr. 18 mm, wagę 0,7 g Więcej o tych monetach
Jego syn Karol był w latach 1704 -1707 opiekunem (regentem) nieletniego księcia oleśnickiego Karola Fryderyka. W tym czasie oraz w okresie panowanie na Bierutowie bił do 1712 krajcary, także o nominale 3 i 6 krajcarów. W 1705 r również wybił monetę dukatową. W napisie otokowym dodawał, że jest księciem oleśnickim i bierutowskim. Po 1710 r., gdy cesarz Józef I uznał go za niezdolnego do rządów - zaprzestał wybijania monet.
Monety Karola Fryderyka księcia wirtembersko-oleśnickiego w latach 1707-1744, administratora księstwa wirtemberskiego w 1738-1744 r.
3 krajcary z 1708 r. Wardejn CVL. Bito je w 1708-1709
6 krajcarów z 1715 r. Bito je od 1708 do 1716
Talar z 1716 i 17 r., bity, srebro, 28,8 grama, Ø 47 mm, popiersie Karola Fryderyka w prawo (1704-44).
Awers: napis otokowy D+G+CAROL(9)+ FRIDR++(dwa krzyżyki, jeden nad drugim) DUX+W+T+I+S+OLS+&B
Rewers: Widoczny pełny (6 klejnotów) herb Wirtembergów oleśnickich z dodanym herbem Heydenheim.
Nad herbem podzielona data 17-16. Pod herbem znak wardejna CVL. Inskrypcja:
COM:MONB:DOM:IN:HEID:STERNB:B+M:&A:(dwukropek oznacza dwa krzyżyki)
Po długiej przerwie - w 1739 r., gdy książę pełnił rolę administratora księstwa Wirtembergii - ponownie zaczął bić monety. Poniżej monety 1/2 talarowe (srebro 14,4 g.) i talarowe (28,8 g.). Na obu monetach oprócz tytyłu księcia Wirtembergi, Tec i Oels, znajduje się tytuł Administratora (księstwa) i Tutora (opiekuna małoletniego księcia Karola Eugeniusza).
Na rewersie monety z 1739 r.
umieszczono herb 6. polowy, obejmujący także herb księstwa oleśnickiego i udekorowany orderem księstwa wirtemberskiego. Na tych monetach umieszczano sygnaturę I T (Jonas Thiébaud, micerz ze Stuttgartu w latach 1734-1740
Na awersie monety z 1740 r. książe jest przedstawiony jako kawaler polskiego orderu Orła Białego.
Zaś na rewersie nie umieszczono herbu księstwa oleśnickiego w polu sercowym - czyli jest to typowy herb księstwa Wirtembergii.
Moneta ta była wybita w mieście Stuttgart (Badenia - Wirtembergia)
1/4 dukata, złoto, 0,75 grama, bite. Na rewersie herb Wirtembergów, poniżej oznaczenie 1/4 dukata.Wybijano również 1/2 dukata |
Złota moneta dukatowa wybita w 1739 i 1740 r. waga 3,5 g.
W latach 1741-1743 bito w Wirtembergii fenigi i krajcary, na których książę tytułowany był równiez księciem oleśnickim
Monety Karola Chrystiana Erdmanna księcia wirtembersko-oleśnickiego 1745-1792 r.
Talar srebrny Karola Chrystiana Erdmanna (1744-1792) wybity we Wrocławiu
w 1785 r. waga 22 g. Wybito cztery warianty monet (różnica w szczegółach, m.in. miejsca umieszczenia litery "K"). Książę odebrał 2000 szt. z wybitych 4000 szt. Mincerz IGH - Johann Gottlieb Held. Wg innych - istniała także złota 11 dukatówka bita tym samym stemplem |
Po Wirtembergach, od 1793-95 r. tytułu książąt oleśnickich używali również książęta z linii brunszwicko-lüneburskiej. Wydawali monety, na których nie umieszczali tytulatury oleśnickiej (ani herbu) i dlatego monety te nie są tutaj pokazane. Dwie monety, które w katalogach muzelanych są uznawane za medale umieszczono w dziale Medale oleśnickie.
Przeliczenia wartości monet:Wiardunek = 1/4 grzywny = 12 groszy
biały grosz = 1/48 grzywny - Jan Turzo, jako biskup wrocławski
Jan V, wybijał w latach 1506-1509 w nyskiej mennicy grosze, talary oraz dukaty.
Ciekawą monetą jest tak zwany grosz biały, nazwa ta odnosi się do grosza śląskiego,
jego emisję uzgodniono w porozumieniu z 1506 roku między miastami Wrocławiem,
Świdnicą, biskupem wrocławskim Janem V Turzonem a książętami legnicko-brzeskim
i ziębicko-oleśnickim. Grosz biały zawierał 0,78 g czystego srebra, odpowiadał
wartości 1/36 florena, występował też jako jednostka obrachunkowa równa 12 halerzom
lub 6 denarom
1 marka = 60 groszy
1 skojec = 2 grosze
1 fennig = 2 halerze
1 denar = 2 halerze
1 krajcar = 4 fennigi = 8 halerzy
1 grosz = 12 fennigów = 24 halerzy
1 gulden (fl) = 60 k(g)rajcarów = 240 fennigów = 480 halerzy
1 złoty gulden = 2-3 guldeny
1 dukat = 4 guldeny
5 srebrnych groszy = 1 gulden.
floren - florencka moneta złota o wadze 3,54 g. Odpowiednik węgierskich guldenów,
cekinów (Włochy), goldguldenów (Niemcy), złotych florenów (Czechy), złotych
ecú (Francja), czerwonych złotych (Polska).
Po wojnach napoleońskich, przeprowadzono w Niemczech reformę pieniężną. Zlikwidowano dobre grosze, krajcary, groszyki, trojaki, denary i inną drobną monetę. Odtąd 1 talar równał się 30 srebrnym groszom, natomiast 1 sgr = 12 fenigom. Następna reforma pieniężna nastąpiła w r. 1875. Wtenczas wprowadzono dziesiętny system miar i wag, a talary zastąpiono markami (1 tal. = 3 marki) i fenigami.
Siła nabywcza pieniądza na Śląsku - http://publikacje.m4n.pl
Literatura:
Ilustracje monet zaczerpnięto z aukcji na:
halerze miejskie Cieszyna
Moneta w dawnym Cieszynie
Dolnośląskie mennice
Ilustracje złotych
monet bitych w Złotym Stoku z: http://www.zlotystok.net/zs_monety.php?PHPSESSID=189356c92bd454458c38a66f3da9642c
http://www.zlotystok.pl/sciezka/pl/12mennica.htm
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI
Wypisy z dokumentów dotyczących Podiebradów
https://recherche.smb.museum/detail/2685474/karl-ii--von-m%C3%BCnsterberg%2C-herzog-von-schlesien]