Marek Nienałtowski
Pomniki poświęcone ofiarom I Wojny Światowej we wsiach powiatu oleśnickiego

W czasie I Wojny Światowej wojska niemieckie straciły ponad 2 miliony żołnierzy. Z każdej wioski zginęło przynajmniej kilka osób i im, w prawie każdej wiosce, stawiano pomniki. Czczenie pamięci żołnierzy - ofiar walk narodowo-wyzwoleńczych i wojen, rozpoczęło się od 1813-1815 r., tj. od czasów wojen napoleońskich.

Początkowo były to epitafia (umieszczane w kościołach), na których nanoszono nazwiska wojskowych ofiar wojny. Ważnym Impulsem do tego, były strofy wiersza z 1813 r. „Wezwanie” poety śląskiego i żołnierza Teodora Koernera „Vergiß, mein Volk, die treuen Toten nicht ” (Nie zapomnij, mój narodzie, o wiernych zabitych”). W wierszu „Wezwanie” Korner wzywał do ozdobienia urny z prochami poległych bohaterów wieńcem z liści dębowych (sam zginął wkrótce). Taki wieniec (także orzeł, krzyż żelazny, potem hełm) był elementem graficznym epitafiów od 1815 r. Potem po wojnach z 1864, 1866 i 1871 i głównie po 1918 r. oprócz epitafiów kościelnych, rozpoczęto we wsiach budowę pomników. Były one umieszczane obok kościołów, cmentarzy, na placach, rozwidleniach dróg itd.

Pomniki te miały najczęściej kształt prostopadłościanów lub zbliżony do obelisku, z wykutymi nazwiskami. Niektóre były wykonane w postaci dużego głazu. Po 1945 r. zostały one zniszczone (szczególnie wykonane z cegły), lub częściowo rozebrane. Niekiedy zrywano z nich inskrypcje, orły, skuto napisy, krzyże żelazne i hełmy. Po pewnym okresie, niektóre z nich zostały "zagospodarowane" na obiekty kultu religijnego. W ostatnich latach, pozostałe pomniki przyozdabia się nową polską inskrypcją, wskazującą że jest to pomnik poświęcony ofiarom II Wojny Światowej. Na niektórych, taki napis jest dwujęzyczny (także niemiecki). Pojawia się również nowa jakość - dawne pomniki niemieckie (jeśli nie zostały zniszczone) trafiają na swoje dawne miejsca z inicjatywy miejscowych władz gminnych, w porozumieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.

Niżej pokazano kilkanaście pomników poświęconych żołnierzom - ofiarom I Wojny Światowej jak i poprzednich.

Miłowice. Pomnik poległych w I Wojnie Światowej, który stał przed kościołem

Pomnik Cesarza Wilhelma I, poświęcony poległym w wojnach z lat 1864, 1866 i 1870-71. Pomnik był otoczony z trzech stron trzema dużymi dębami. Na przodzie pomnika widniał napis "SEINEM GROSSEN HELDENKAISER WILHELM I DER KRIEGERVERWEREIN IN MÜHLWITZ 1892.
Informacje pochodzą z "Mühlwitz Kreis Oels in Schlesien".
Informacje przysłała Monika Pieprz


Białe Błoto


Bielawa

Grabowno Wielkie
Przeczów
Solniki Wielkie
Ligota Mała
Kruszewice
Malerzów
Miłocice
Poniatowice
Wojciechów
Brzozowiec


Ligota Wielka


Gorzesław


Kątna


Kraszów


Rataje

Pomnik postawiony w maju 2005 r. Napis dwujęzyczny "Ku pamięci ofiarom wojny z miejscowości Dziadów Most". Z powiększonego zdjęcia wynika, że poprzednio istniała inna płyta inskrypcyjna. Fotografia nieznanego autora

Ponownie w 2002 r.(?) postawiono w Malerzowie stary obelisk, poświęcony 9 poległym żołnierzom niemieckim z tej miejscowości, poległym w okresie 1914-1918. Pomnik postawiono przy współpracy (?) Urzędu Gminy w Dobroszycach i Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Fot. Ryszard Bober

Poglądy na temat odtwarzania tych pomników:
Andrzej Przewoźnik: - Jeśli chodzi o pamiątki z okresu pierwszej wojny światowej, to nie widzę problemów z powrotem pomnika na miejsce. Wcześniej jednak należy przedstawić nam projekt i dokumentację. To fragment historii, o której powinniśmy pamiętać i do niej wracać.

Takie pamiątki to nic nadzwyczajnego w naszych stronach. - Były w wielu wsiach - mówi Barbara Zalewska, wojewódzki konserwator zabytków. - W przypadku takich znalezisk nie potrzebne są decyzje administracyjne, żeby je ustawić ponownie. Wg http://miasta.gazeta.pl/olsztyn/1,78485,4552605.html
Smolna. Stary pomnik poświęcony poległym mieszkańcom w I Wojnie Światowej. Usunięto niemiecką inskrypcję, oraz krzyż. Obecna inskrypcja o treści "Poległym na II Wojnie Światowej. Smolna 9.V. 1945" Fot. Janusz Wojtasiak

Szukam podobnych zdjęć z innych wiosek Powiatu oleśnickiego i losów kiedyś istniejących pomników, w tym pokazanych.

Pomniki z Krzeczyna

Zdjęcia pomników znajdują się też na http://olesnica.mojeforum.net/pomniki-poleglych-w-wielkiej-wojnie-kreis-oels-cd-temat-vt101.html

O pomnikach w miastach Powiatu oleśnickiego

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
 Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
 Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI