Historia ratusza w Dobroszycach

10 lipca 1663 r. książę wirtembersko-oleśnicki Sylwiusz Nimrod wystawił dokument lokacyjny przekazując zasadźcy teren obok wsi Dreske w celu lokowania tam miasta na prawie niemieckim. Prawdopodobnie lokowane miasto miało mieć - jak Oleśnica - powierzchnię 1 łanu czyli ok. 16,8 ha. (ok. 500 x 400 m). Zasadźca wybrany przez księcia miał wykonać pomiary terenu, opracować plan miasta, zwerbować osadników, nadzorować budowę oraz zorganizować zarządzanie miastem. Między innymi - wytyczył prostokątny rynek (obecne jego wymiary 97 x 73 m. wg informacji Marcina Adamskiego) z czteroma ulicami. Zapewne w środku tego placu wytyczył plac handlowy, na którym miały stanąć ławy i kramy. Wokół rynku wytyczył bloki zabudowy, które z kolei podzielono na działki pod zabudowę - było ich ok. 90. Działki te osadnicy otrzymali w wieczystą dzierżawę. Na nich rozpoczynali samodzielnie i za własne środki budowę domów - głównie drewnianych. Zasadźca stworzył też kancelarię miejską, która musiała mieć pieczęć, aby uwierzytelnić wytwarzane dokumenty.

Chociaż książę Sylwiusz Nimrod zmarł po 9 miesiącach (26.04. 1664 r.) - zasadźca zgodnie z otrzymanym aktem lokacji najpewniej dalej wypełniał jego wolę. Dlatego można sądzić, że już w 1675 r. istniała drewniana zabudowa miejska.

Fragment planu miasta Dobroszyce z około 1750 - 1774 r. - pokazano rozmieszczenie ratusza
Rysunek F.B. Wernera, stanowiący własność BUWr

Po okrzepnięciu miasta powinien zostać wybudowany ratusz. Niestety nie powstał, co mogło świadczyć, że mieszczan nie było stać na jego wybudowanie. Można było się tego spodziewać, gdyż miasta rozkwitały dzięki handlowi, a Dobroszyce istniały zbyt blisko Oleśnicy, która stwarzała nadmierną konkurencję. Dlatego zarządzanie miastem odbywało się chyba z domu burmistrza lub/i z jakiegoś zajazdu, w którym Rada Miasta mogła się zbierać na obrady.

Dopiero księżna Anna Zofia chcąc podnieść znaczenie księstwa dobroszyckiego i jej syna Karola zdecydowała za swoje pieniądze wybudować ratusz w 1693 r.

Była to tania piętrowa budowla wykonana z muru pruskiego. W wieżyczce ratusza istniał jednowskazówkowy zegar, wybijający godziny. Pod ilustracją istnieje krótki nieczytelny tekst, który mógł nieco wyjaśnić historię ratusza. O jego odczytanie poprosiłem niemieckiego historyka i genealoga Klausa Liwowsky, który od ponad 20 lat wspomaga mnie swoją wiedzą.

Odczytany tekst: Das Juliusburger Rathaus gezeichnet von Carl Klose. Es wurde Mittwoch den 12ten
Juli 1826 nachdem die Glocke zum letztenmal 2 Uhr geschlagen, niedergerissen,
und für immer vernichtet.

Przetłumaczony tekst: Ratusz w Juliusburgu narysowany przez Carla Klose. Został zburzony w środę 12
lipca 1826 roku, po tym jak dzwon po raz ostatni uderzył w godzinę drugą,
i został rozebrany na zawsze.

Jednocześnie K. Liwowsky przeszukał literaturę i w dziele Knie J. G. z 1828 r. [3] znalazł dodatkową informację o ratuszu:

"Ratusz, który księżna Anna Zofia zbudowała w 1693 roku, musiał zostać zburzony w 1826 roku po tym, jak stał przez 133 lata i nie był zdatny do użytku, a zubożali mieszkańcy nie byli w stanie zrobić nic, aby go utrzymać. Znajdujący się na nim zegar został od tego czasu umieszczony nad domem komunalnym [Communal-Hause] nr 6, w którym znajdują się również obecne sale sesyjne [Sessions-Lokale] i kancelaria [Registratur]."

Z tekstu J.G. Knie wynika, że "historia ratuszowa" po 1826 r. powtórzyła się. Ponownie zarządzanie miastem nie odbywało się z ratusza, a z jakiegoś budynku. Tym razem znamy już jego numer, czyli możemy zidentyfikować "zastępczy ratusz", znajdujący się w budynku nr 6. Budynek ten już nie istnieje, ale z opisu wynika, że musiał być wysoki, skoro umieszczono na nim zegar. Można sądzić, że pełnił rolę zastępczego ratusza jeszcze w latach 1910-1913, bowiem wtedy pojawiła się widokówka z nagłówkiem Juliusburg - Ring mit Rathaus i na niej ratuszem już jest poniższy budynek z zegarem.

Budynek z zegarem pełnił funkcje ratusza do 1928 r., kiedy to Dobroszyce zostały pozbawione praw miejskich. Źródło fot. [1]

Data 1910-1913 wybudowania powyższego budynku z zegarem, względnie przystosowania go do funkcji ratusza nie budziłaby wątpliwości, gdyby była poparta datą na stemplu widokówki (czy będzie to możliwe?). Przeczy temu von Bülow podając w swojej książce [1] na s.138 "Nowy ratusz został wybudowany dopiero po I wojnie światowej". Potwierdza to Krzysztof Szymański [9], s. 99, dodając jednocześnie, że wcześniej "korzystano ze skromnego biura gminy". To znaczyłoby, że burmistrzowie od 1828 do ok. 1910-1915 nie tylko korzystali z pomieszczeń domu nr 6, ale i z innych. Wybierali budynek, który był najtańszy na wynajem.

Być może ta mierna historia ratusza dobroszyckiego przyczyniła się też do pozbawienia miejscowości praw miejskich w 1928 r.