Moneta z brzeskiej mennicy z herbem księstwa ziębicko-oleśnickiego

Przeglądając monety wybite w brzeskiej mennicy z zaskoczeniem zauważyłem, na jednej z nich, herb księstwa ziębicko-oleśnickiego. Jak się okazało, była to moneta pośmiertna Zofii Katarzyny, córki Karola II Podiebrada, księcia ziębicko-oleśnickiego, będącą żoną księcia brzeskiego Jerzego III. To małżeństwo było przyczyną wybicia monety okolicznościowej - pośmiertnej. Związki Podiebradów oleśnickich z książętami brzeskimi były bliskie, często razem występowali w sprawach państwowych i odwiedzali się. Wpływało na to także graniczenie obu księstw. Dlatego małżeństwa podiebradsko-brzeskie były częste. Karol II i jego syn Karol Fryderyk poślubili księżniczki brzeskie. Dwie ostatnie córki Karola II wyszły zamąż za książąt brzeskich.

Zofia Katarzyna była trzecią córką i ostatnim dzieckiem księcia Karola II ziębicko-oleśnickiego i księżniczki Elżbiety Magdaleny brzeskiej. Urodziła się 2 września 1601 r. w Oleśnicy. Po śmierci ojca w 1617 r. zamieszkała u brata Henryka Wacława w zamku bierutowskim. Wojna trzydziestoletnia, zapoczątkowana w 1618 r. wpłynęła także negatywnie na zawieranie związków małżeńskich w rodach książęcych. Różne kłopoty spowodowały, że dopiero 23 (22?) lutego 1638 r. na zamku w Bierutowie odbył się ślub z księciem Jerzym III brzeskim. Z tej okazji wybito medal ślubny.

Medal ślubny
Medal wybito w 1638 roku [3]. Na awersie znajduje się popiersie księcia Jerzego III, na rewersie - Zofii Katarzyny. Wymiary 35x29 mm, srebrny, pozłacany z łańcuszkami. Był on więc medalionem do zawieszania na szyi.

Awers. Popiersie Jerzego III
Popiersie Zofii Katarzyny
Powiększenie

Z medalu można wnioskować, że księżna była starsza od księcia (aż o 10 lat) i nie grzeszyła urodą. Ponadto była dla Jerzego III dalszą ciotką. Śluby z obrębie rodziny często rzutowały negatywnie na dalsze losy potomstwa i księstwa. Może w następstwie tego, dopiero w wieku 45 lat, Zofia Katarzyna urodziła w grudniu 1646 r. swą córkę jedynaczkę Dorotę Elżbietę, przyszłą księżnę Nassau-Dillenburg.

Monety pośmiertne


Półort pośmiertny Zofii Katarzyny 3, 56 g, śr. 25, 7 mm


Ort pośmiertny Zofii Katarzyny 7, 17 g, śr. 31, 2 mm [3]

Księżna Zofia Katarzyna, po długoletniej chorobie trwającej 8 lat, zmarła 21 marca 1659 r. w Brzegu i pochowana tamże 29 października. Wybite srebrne monety pośmiertne wręczano gościom na pogrzebie oraz innym osobom jako rodzaj klepsydry. Istniały dwa nominały tych monet [2]: półorty i orty Nieczęsto się zdarza, aby na monecie słownie opisywano nazwę nominału. W tym przypadku w legendzie mniejszej monety napisano „EINHALBREICHS ORTH“(półorta), a na większej - „EINREICHS ORTH “(ort). Ort jest odpowiednikiem 1/4 Talara. Talar waży 28 gram. W związku z tym ort powinien ważyć 7 g, półort (1/8 talara) zaś 3, 5 g.

Na wybitych monetach umieszczono herb i napisy [2]. Na awersie znajduje się herb księstwa ziębicko-oleśnicko oraz napis w otoku SOPHIA CATHARINA DUCISS(a) SILES(iae) LIGN(icensis) BREG(ensis) (Zofia Katarzyna księżna Śląska, legnicka, brzeska). Na rewersie, w polu, w 8 rzędach napisano:

NATA
A(nno) I601 D(ie) 2 SEPT(embris)
NUPTA
I638 D(ie) 22 FEBR(uarii)
DENATA /
I659 D(ie) 2I MART(ii)
EIN HALB REICHS
ORT

Na obwodzie zaś: PENULTIMA E STIRPE DUC(um) MONSTERB(ergensium) OLSN(ensium) COMIT(um) GLAC(ensium); Czyli „Ostatnia z rodu książąt ziębickich, oleśnickich i hrabiów kłodzkich, urodzona roku 1601, dnia 2 września, zamężna 1638, dnia 22 lutego, zmarła 1659 dnia 21 marca “.

Jej o dwa lata młodsza siostra - Elżbieta Magdalena - była zaręczona z owdowiałym i bezdzietnym kuzynem, księciem Jerzym Rudolfem legnickim i złotoryjskim. Ich ślub odbył się 25 listopada 1624 r. w Prochowicach. Po śmierci (4 listopada 1631 r.) nie została upamiętniona monetą pośmiertną, gdyż z powodu wojny trzydziestoletniej mennice książąt legnicko-brzeskich nie były czynne w latach 1624-1650 [2].

Nie wiadomo, dlaczego Zofii Katarzynie na monecie napisano "Ostatnia z rodu książąt ziębickich, oleśnickich i hrabiów kłodzkich...", gdyż żyła jeszcze Maria Elżbieta, córka Karola Fryderyka Podiebrada, której tytulatura obejmowała także księstwo ziębickie , ale bez hrabstwa kłodzkiego. Czy tylko o to chodziło, że Zofia mogła uzywać tytułu Pani Kłodzka, a Maria Elzbieta już nie (chociaż niekiedy uzywała). Czy była inna przyczyna?

Literatura

  1. Głogowski S. Genealogia Podiebradów. Gliwice 1997
  2. Pieńkowski R. Monety pośmiertne Piastów legnicko-brzeskich
  3. Silesia numismatica. Ducatus Lignicensis et Bregensis. Liber Primus: Materiały międzynarodowej konferencji naukowej w Muzeum Miedzi w Legnicy, 24-25 listopada 2000 r. red. Borys Paszkiewicz. Muzeum Miedzi w Legnicy. 2001

Od autora Lokacja miasta Oleśnica piastowska Oleśnica Podiebradów Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów
Oleśnica po 1885 r. Zamek oleśnicki Kościół zamkowy Pomniki Inne zabytki
Fortyfikacje Herb Oleśnicy Herby księstw Drukarnie Numizmaty Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica Wojsko w Oleśnicy Walki w 1945 roku Renowacje zabytków
Biografie znanych osób Zasłużeni dla Oleśnicy Artyści oleśniccy Autorzy Rysowali Oleśnicę
Fotograficy Wspomnienia osadników Mapy Co pod ziemią? Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie Recenzje Bibliografia Linki Zauważyli nas Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki Fotografie miastaRysunki Odeszli Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI