Marek Nienałtowski
Gymnasium illustre - po raz pierwszy jego ilustracje.
17.06.2006 r.

Książe Karol II Podiebrad wspólnie z Melchiorem Eccardem zakładają w 1594 r. średnią szkołę nazwaną "Gymnasium illustre" (wzorem Gymnasium illustre z Brzegu). Powstało ono na miejscu byłej szkoły elementarnej założonej przez księcia Jana. Było to gimazjum książęce i miało służyć kształceniu w duchu ewangelickim przyszłych urzędników księstwa i państwa. Patronat nad szkołą miał książę, miasto i kościół ewangelicki. Rektorem szkoły byla zawsze osoba duchowna i liczyła ona 5 klas i tyluż nauczycieli. Ze szkołą była związana Biblioteka Łańcuchowa.

W czasie wojny trzydziestoletniej (1618-1648) szkoła działała okresowo i miała mniej uczniów. W końcu wojny szkoła liczyła poniżej 50 uczniów w trzech klasach. W okresie rządów Wirtembergów szkoła zwiększyła swoją rangę. Gimnazjum rozwinął Sylwiusz Fryderyk - w 1682 r. zostaje wyremontowane, dodano jedną klasę i łącznie było ich sześć. Klasy wyposażono w pomoce naukowe. Wtedy już szkoła miała prawo przygotowywać uczniów do studiów uniwersyteckich.

Natomiast kolejny książę Christian Ulryk nakazał uprawianie nowych kierunków (taniec, fechtunek, jazda konna, ćwiczenia gimastyczne). W 1688 r. gimnazjum przejmuje na swoje utrzymanie miasto, ale książę oleśnicki jest zawsze jego opiekunem. Nieco później przybywa do Oleśnicy (1692 r.) - Jan Sinapius. Objął on stanowisko bibliotekarza w gimnazjum, a potem prorektora szkoły. W 1700 r. awansował on do godności rektora. Szkoła była sławna z wysokiego poziomu kształcenia. Uczniowie grali w sztukach teatralnych, śpiewali w kościele zamkowym, brali udział w pogrzebach książat, znaczących dworzan i pastorów. Jej uczniami było wielu sławnych osób z Dolnego Śląska, a także i Wielkopolski. Absolwenci bez trudności dostawali się na Uniwersytet.

Na okres sprawowania funkcji rektora przez jana Sinapiusa - autora Olsnographii, przypadła kolejna modernizacja. "Opracowany przez niego w 1706 r. plan lekcji Illustris Scholae Olsnensis Lectiones Publicae zawierał propozycje, zmierzające w kierunku unowocześnienia programu szkolnego. W jego myśl nauczanie odbywało się w czterech klasach, przy czym na realizację programu w najwyższej klasie przeznaczone były dwa lata. W dwóch początkowych klasach nauka koncentrowała się na języku niemieckim, Biblii oraz Katechizmie Marcina Lutra, w drugim roku wprowadzone zostały podręczniki J.A. Komenskiego do nauki łaciny, a w następnych klasach sukcesywnie włączono także podstawy greki i hebrajskiego. W najstarszych oddziałach obowiązywała nauka arytmetyki oraz lektura autorów łacińskich i greckich, zaś na zakończenie nauczania dochodziły teologia, historia, polityka, geografia i etyka, a także oratorstwo łacińskie i niemieckie" [8].

Sytuacja szkoły zostala znacznie poprawiona dzięki fundacji braci Kospothów z Brzezinki w 1727 r. Wtedy też szkoła zmienia nazwę na Seminarium. Pierwszy budynek szkolny nie zachował się - spłonął podczas wielkiego pożaru Oleśnicy w 1730 r. Wówczas uczniowie, dzięki księciu Karolowi Fryderykowi, przez 7 lat uczyli się w zamku oleśnickim. Potem uzyskali lokum w wybudowanym domu, który tylko przez pewien okres miał być używany jako budynek szkolny.

Pod rektorem Christianem Gottliebem Jachmannem (1716 - 1776) szkoła uzyskała przywilej wolnego wstępu na studia uniwersyteckie. Wojny śląskie zakłócają pracę szkoły - ponownie zmniejszyła się ilość uczniów.

W 1768 r. dzięki fundacji Kospoth i księciu Erdmannowi wybudowano nowy budynek szkolny (na mmiejscu spalonego) przy zaułku Trzebnickim (ob. ul. Wrocławska) pokazany na poniższym rysunku. Z tyłu istniały dwie przybudówki gospodarcze, które powodowały, że budynek miał kształt litery "C".

Rysunek gymnasium Żródło: Oelser Heimatkreisblatt 9/94


Gymnasium na litografii A. Groegera sprzed 1860 r. Widać niższy dach

Nad bramą znajdowała się duża płaskorzeźba z herbem Wirtembergów oleśnickich.

Po Powstaniu Listopadowym do szkoły w 1832-1834 r. trafiło wiele dzieci polskich powstanców. Wówczas mieszkańcy Oleśnicy popierali powstańców. Uczniowie dopiero w 1848 r. zostali odesłani do domów. Ten okres w historii Oleśnicy wymaga zbadania [6].

W 1860 r. uznano, że gimnazjum jest za małe w stosunku do ilości uczniów i ma niedostateczną ilość sal lekcyjnych. Dlatego podjęto decyzję o jego modernizacji, którą wykonano dwa lata później. Polegała ona głównie na dobudowaniu drugiego piętra, kosztem wysokiego mansardowego dachu. Wtedy szkola mogła pomieścić ok. 400 uczniów.

Gimnazjum po przebudowie. Widok w kierunku Rynku
Widok od strony Rynku. Fragment widokówki z Ebay.de


Gimnazjum na fotografii M. Herdena z 1894 r.

Miejsce usytuowania Gimazjum pokazano na planie z 1899 r. Obok niej czarnym kolorem pokazano kościół zamkowy.


Strzałką zaznaczono miejsce rozmieszczenia gimnazjum w 1899 r.

Przy końcu XIX w. budynek był już zbyt przestarzały dla potrzeb nauczania i podjęto decyzję o budowie nowego gimnazjum. Po jego wybudowaniu w 1903 r. (ilustracja poniżej) budynek "starego" gimnazjum przestał być używany jako szkolny i w 1907 r. został rozebrany. W tym miejscu nic nie wybudowano, aby odsłonić kościół św. Jana.


Z: Oelser Heimatkreisblatt 10/94

Budynek gimnazjum (przy obecnej ul. Mickiewicza) został spalony w 1945 r. Pozostała po nim tylko sala gimnastyczna z dużą płaskorzeźbą znaku Towarzystwa Gimnastycznego. Zobacz więcej.

Literatura: Warto przetłumaczyć

  1. Groß Wartenberger Heimatblatt  nr 2. s. 6-7 1958
  2. Groß Wartenberger Heimatblatt nr 3. s. 6-7 1958
  3. Groß Wartenberger Heimatblatt nr 4. s. 7 1958
  4. Groß Wartenberger Heimatblatt nr 5. s. 7 1958
  5. Groß Wartenberger Heimatblatt nr 8. s. 6 1958
  6. Mrozowicz W., Wiszewski M. Oleśnica od czasów najdawniejszych po współczesność. Atut. Wrocław 2006
  7. Pyzik J. A. Z przeszłości szkolnictwa oleśnickiego
  8. Harc L http://www.bu.uni.wroc.pl/e-wydawnictwo/e-book6

Od autora Lokacja miasta Oleśnica piastowska Oleśnica Podiebradów Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów
Oleśnica po 1885 r. Zamek oleśnicki Kościół zamkowy Pomniki Inne zabytki
Fortyfikacje Herb Oleśnicy Herby księstw Drukarnie Numizmaty Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica Wojsko w Oleśnicy Walki w 1945 roku Renowacje zabytków
Biografie znanych osób Zasłużeni dla Oleśnicy Artyści oleśniccy Autorzy Rysowali Oleśnicę
Fotograficy Wspomnienia osadników Mapy Co pod ziemią? Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie Recenzje Bibliografia Linki Zauważyli nas Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki Fotografie miastaRysunki Odeszli
Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI